Nove medijske tehnologije u obrazovanju studenata novinarstva na državnim fakultetima u Srbiji

Abstract

Problem istraživanja doktorske disertacije je usmeren ka ispitivanju odnosa obrazovanja studenata novinarstva i novih medijskih tehnologija. Promene u domenu novih medijskih tehnologija duboko su uticale na medijsku industriju, a novi zahtevi novinarske profesije su se odrazili na proces obrazovanja studenata novinarstva. Kako bi bili maksimalno pripremljeni za izazove u budućoj karijeri, studenti novinarstva moraju biti opremljeni znanjima iz domena digitalnih tehnologija, što zahteva inovacije u njihovom obrazovanju, odnosno promene u studijskim programima koje bi se odnosile na visoku zastupljenost sadržaja iz oblasti novih medija. Predmet ovog istraživanja je definisan na dva nivoa: U kojoj meri su zastupljeni sadržaji iz oblasti novih tehnologija u studijskim programima za obrazovanje budućih novinara? Kakve su percepcije studenata novinarstva o korišćenju sredstava novih medijskih tehnologija u procesu studiranja? U skladu sa ovako definisanim predmetom, u istraživanju je korišćena miks metoda, odnosno kombinacija kvalitatitivnih i kvantitavnih metoda istraživanja. Kvalitativne metode primenjene su u prikupljanju i obradi podataka u analizi sadržaja studijskih programa za obrazovanje budućih novinara na državnim fakultetima u Republici Srbiji, predmeta u studijskim programima, kao i tema iz silabusa koje se odnose na sadržaje iz oblasti novih medijskih tehnologija. Primenjena je metoda analize sadržaja, a kao osnovni instrument upotrebljen je klasifikacijski okvir, koji je namenski konstruisan. U domenu tema, svi sadržaji iz oblasti novih medijskih tehnologija razvrstani su u 14 kategorija koje su ustanovljene na osnovu modifikovanih i dopunjenjenih digitalnih kompetencija u relevantnim istraživanjima (Informatička pismenost; Fotografija i programi za rad sa grafičkim fajlovima; Audio sadržaji; Multimedijalni sadržaji; Vizuelno predstavljanje podataka; Onlajn mediji; Veb statistika i analitika; Operativni sistem medijskog sajta i veb dizajn; SEO optimizacija; Informaciono-komunikacioni sistemi; Sadržaji koje kreiraju korisnici; Mobilno novinarstvo; Verodostojnost podataka i Baze podataka). Kvantitativne metode primenjene su u obradi podataka prikupljenih putem namenski konstruisanog instrumenta (upitnik-skaler) koji je upotrebljen za opisivanje stavova studenata novinarstva prema medijskim tehnologijama koje se koriste u procesu studiranja. Deskriptivna metoda je izabrana usled potrebe za ispitivanjem percepcija studenata o primeni, korisnosti i zadovoljstvu sadržajima iz oblasti novih medijskih tehnologija u procesu obrazovanja, kao i u proceni sopstvenih digitalnih kompetencija. Uzorak istraživanja čine studenti novinarstva sa Fakulteta političkih nauka u Beogradu i Filozofskih fakulteta u Novom Sadu i Nišu. Istraživanjem su obuhvaćeni studenti svih godina na nivou osnovnih akademskih studija. Instrument upitnik-skaler je popunilo ukupno 307 studenata, ali posle eliminacije nevažećih (uglavnom nepotpuno popunjenih instrumenata) konačan broj ispitanika je bio 288. Na osnovu dobijenih rezultata kvalitativnog dela istraživanja može se zaključiti da su u analiziranim programima za obrazovanje novinara zastupljeni sadržaji i predmeti iz domena novih medijskih tehnologija, i da se na fakultetima za obrazovanje novinara neguje različit pristup u selekciji i izučavanju sadržaja koji se odnose na ovu oblast. Rezultati kvantitativnog dela istraživanja pokazuju da većina ispitanih studenata koristi tehnologije za potrebe studiranja, ali uglavnom one koje se povezuju sa generalnom informatičkom pismenošću. Zabrinjava podatak da medijske tehnologije koje su specifične za studente novinarstva (pisanje bloga, upotreba softvera za montažu multimedija, obrada fotografija, društvene mreže...) manje su korišćene među ispitivanim studentima. Studenti su zadovoljni nastavom, obimom i sadržajima iz domena novih medijskih tehnologija, mada većina smatra da je potrebno više pažnje posvetiti digitalnoj pismenosti. Posmatrano iz ugla permanentnog razvoja digitalnih tehnologija, rezultati samoprocene digitalnih kompetencija studenata ukazuju na potrebu za povećanjem nivoa ovih kompetencija, kao i potrebu za intenzivnijim praćenjem inovacija u ovoj oblasti. Ova studija predstavlja pokušaj da se na sveobuhvatan način sagleda pitanje razvoja digitalnih kompetencija u procesu obrazovanja budućih novinara. Preporuke za unapređivanje postojećeg stanja formulisane su na novou sistemskih preporuka, kao i na nivou visokoškolskih ustanova. Sistemske preporuke su usmerene ka procesima razvoja digitalne pismenosti, za šta postoji dobra osnova u postojećim dokumentima, ali je neophodna dosledna realizacija predloženih akcionih planova i mera. Na nivou fakulteta, preporuke se odnose na povećanje udela stručno aplikativnih predmeta iz domena novih medija u studijskim programima za obrazovanje budućih novinara. Kurikularna ponuda ove vrste studija mora biti u stalnoj reviziji i ažuriranju, što bi omogućilo prilagođavanje novim profesionalnim zahtevima medijske industrije. Bolja opremljenost fakulteta sredstvima novih medijskih tehnologija ne treba samo da se fokusira na adekvatan prostor za televizijski/radijski studio, već i na pristup najnovijim softverima, koji moraju biti licencirani i redovno ažurirani, kao i obezbeđena logistika za korišćenje opreme. Prilikom akreditacije predmeta iz domena savremenih medijskih tehnologija treba primeniti holistički pristup i integrisati tradicionalna novinarska znanja i veštine sa novim medijskim tehnologijama, kao i da se veći broj ovih predmeta izučava na ranijim godinama studija, kako bi se ta znanja mogla dalje razvijati tokom studiranja. Nove medije treba u potpunosti implementirati u sve nastavne predmete u cilju upoznavanja studenata sa značajem, kao i razvojem digitalnih kompetencija koje će im biti neophodne za rad u medijskoj industriji. Postojeće sadržaje predmeta bi bilo korisno obogatiti sadržajima koji su u postojećim studijskim programima manje zastupljeni: SEO optimizacija, operativni sistem medijskog sajta (CMS), veb dizajn, vizuelno predstavljanje podataka (kreiranje infografika), veb statistika i analitika, verodostojnost podataka (tekstualnih, grafičkih, video) i baze podataka. Uvođenje i razvoj ovih tema uz permanentno motivisanje studenata da prate promene i inovacije bi omogućilo značajno viši kvalitet u obrazovanju budućih novinara.