Ponašanje roditelja i nivo anksioznosti kod dece tokom preoperativne procedure

Abstract

Disertacije je u najširem smislu usmerena na ispitivanje faktora koji doprinose povišenju preoprativne anksioznosti kod dece. Teorijski okvir rada predstavlja Proksimo-distalni model ponašanja dece tokom akutnih medicinskih procedura (Blount, Bunke, & Zaff, 2000a; 2000b; Varni, Blount, Waldon, & Smith, 1995). Prema modelu, sva ponašanja, kako roditeljska tako i dečija, mogu da se podele na ona koja produbljuju uznemirenost (“distress” ponašanja), i ona koja olakšavaju prevladavanje stresne situacije (“coping” ponašanja). Takođe se naglašava da interakciju između deteta i roditelja za vreme akutnih medicinskih procedura treba posmatrati u širem kontekstu, uz isticanje da veliki broj faktora utiče na suočavanje sa akutnim medicinskim stresom. Proveravano je na koji način su osobine dece (ankioznost i temperament), osobine roditelja (anksioznosti) i ponašanja dece i roditelja („coping“ i „distress“) povezani sa stepenom izraženosti preoperativne anksioznosti i procenom bola kod dece. Dodatno, proveravan je efekat psihološke preoperativne pripreme na roditelje različitog stepena izraženosti osobine anksioznosti. Uzorak u istraživanju je činilo 99 dece predškolskog uzrasta (3-6 godina) koja su imala zakazanu operaciju krajnika (Dg Tonsillectomia i/ili Adenoidectomia) na Institutu za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine u Novom Sadu. Interakcija između roditelja i dece, kao i preoperativna anksiozna ponašanja kod dece su snimana video kamerom i merena u sedam situacija: prilikom prijema u bolnicu, po ulasku u prostoriju premedikacije, pre primljenog sedativa, za vreme primanja sedativa, nakon primljenog sedativa, prilikom separacije od roditelja i za vreme stavljanja maske kod uvoda u anesteziju. Posmatran je međusobni uticaj roditeljskog i dečijeg ponašanja kroz različite vremenske tačke pri čemu su podaci analizirani tzv. “Actor-Partner Interdependence modelom” (APIM; Cook & Kenny, 2005). Rezultati pokazuju da mlađa deca sa izraženijom separacionom anksioznošću u odnosu na stariju i mlađu decu sa slabije izraženom separacionom anksioznošću imaju viši stepen preoperativne anksioznosti u svim situacijama, ali je ta razlika posebno izražena u situaciji separacije i stavljanja maske kod uvoda u anesteziju. Deca će intenzivnije procenjivati bol nakon injekcije ukoliko imaju viši stepen preoperativne anksioznosti, kada su pored njih roditelji koji imaju visoko izraženu osobinu anksioznosti i pokazuju viši stepen ponašanja kojim podstiču „distress“ dece. Prilikom procene interakcije između roditelja i dece u pojedinačnim fazama procedure rezultati pokazuju da ispoljena ponašanja u prethodnim fazama utiču na ponašanja u sledećim fazama procedure. Viši stepen preoprativne anksioznosti kod dece u prethodnim fazama procedure utiče na ponašanja roditelja u sledećim fazama procedure. Ukoliko se ponašanja dece i roditelja iz različitih faza sumiraju, rezultati pokazuju da su „coping“ ponašanja dece i roditelja u vezi sa nižim stepenom preoperativne anksioznosti, dok su „distress“ ponašanja u vezi sa višim stepenom preoperativne anksioznosti. Rezultati sugerišu da neposredno nakon psihološke preoperativne pripreme, dan pre operacije, dolazi do pada situacione anksioznosti kod roditelja nezavisno u kom stepenu imaju izraženu osobinu anksioznosti. Na dan operacije, efekat pripreme se smanjuje i anksioznost se vraća gotovo na nivo pre psihološke pripreme. Praktične i teorijske implikacije rezultata će biti predstavljene u radu.