Правни положај жена у проституцији у Републици Србији

Abstract

Prostitucijom se prevashodno bave žene zbog čega se često naziva i „ženskom profesijom”. U Republici Srbiji zastupljen je prohibicionistički model regulisanja prostitucije. Prema odredbi čl. 16. st. 1. Zakona o javnom redu i miru Republike Srbije, lica koja se odaju prostituciji podležu prekršajnom kažnjavanju. Osim što odavanje prostituciji predstavlja prekršaj protiv javnog reda i mira, lica koja se bave prostitucijom, a koja su pretežno žene, izložena su osudi društvene sredine. Osuda društvene sredine povlači za sobom stigmatizaciju, marginalizaciju i diskriminaciju žena u prostituciji. Nesrazmerno veliki broj žena koje se bave prostitucijom u odnosu na broj muškaraca bio je razlog da doktorsku disertaciju zasnujemo na teorijskom konceptu roda, primarne analitičke kategorije u feminističkim istraživanjima, prihvatajući kao polazište stav da „rodni režimi nisu jednostavno odnosi muškaraca i žena, već su oni sistem moći, očekivanja, uloga, ponašanja, stavova, diskursa i prikazivanja, vizualizovanja i hijerarhizovanja rodnih razlika” (Blagojević Hjuson 2013, 34). Rodni režim koji sa jedne strane „ograničava individualne mogućnosti i slobode” (Ibid.), sa druge strane otvara ženama put ka prostituciji, dok društvo bavljenje prostitucijom najčešće pogrešno vidi kao „izbor” same žene. Saglasno tome, prostituciju kao žensku profesiju istražujemo polazeći od toga da rodni obrazac oblikovan patrijarhalnom ideologijom u Srbiji, u određenim nepovoljnim životnim situacijama, vrši nevidljiv, ali snažan pritisak na ženu da uđe u prostituciju. Osnovni cilj istraživanja jeste da, uzimajući u obzir prihvaćen prohibicionistički pristup u regulisanju prostitucije, istražimo pravni i društveni položaj žena u prostituciji. Osim aktuelnog pravnog i društvenog položaja žena u prostituciji u našoj zemlji, istorijsko-pravnim metodоm analizirali smo položaj žena u prostituciji u Srbiji u vremenskom periodu od pre Prvog svetskog rata do danas. Kako bi se kritički sagledali svi aspekti aktuelnog prohibicionističkog modela u Srbiji, u disertaciji su, osim prohibicionističkog, istraživanjem obuhvaćeni, reglementacioni, abolicionistički i neoabolicionistički modeli. Odabrane su po dve države koje prihvataju jedan od navedenih modela i analiziran je uticaj izabranog modela na položaj žena u prostituciji. Zakonodavstvo Savezne Republike Nemačke i Kraljevine Holandije odabrano je za analizu kako bi se utvrdilo kako reglementacioni model utiče na položaj žena u prostituciji. Od država koje su implementirale abolicionistički model, za analizu je izabrano zakonodavstvo Republike Italije i Kraljevine Španije. Kako bismo stekli uvid u relativno nov, neoabolicionistički model regulisanja prostitucije, za analizu smo odabrali zakonodavstvo Kraljevine Švedske i Kraljevine Norveške. Od država koje kao i Republika Srbija prihvataju prohibicionistički model, za analizu je izabrano zakonodavstvo Republike Hrvatske i Crne Gore. S obzirom na to da smo želeli da pružimo potpunu sliku o pravnom položaju žena u prostituciji u Republici Srbiji, za potrebe disertacije sproveli smo empirijsko istraživanje čiji su rezultati omogućili sticanje uvida u praksu organa nadležnih za procesuiranje slučajeva prostitucije, kao i stvaranje potpunije slike o društvenom položaju žena u prostituciji u Republici Srbiji. Na osnovu rezultata sprovedenog istraživanja došli smo do zaključka da je neophodna promena pravnog položaja žena u prostituciji. Promena je moguća isključivo napuštanjem postojećeg prohibicionističkog pristupa u regulisanju prostitucije, koji se negativno odražava na sve aspekte života žena u prostituciji. U skladu sa rezultatima istraživanja, u disertaciji su date i preporuke za unapređenje pravnog i društvenog položaja žena u prostituciji u Republici Srbiji.

Prostitucijom se prevashodno bave žene zbog čega se često naziva i „ženskom profesijom”. U Republici Srbiji zastupljen je prohibicionistički model regulisanja prostitucije. Prema odredbi čl. 16. st. 1. Zakona o javnom redu i miru Republike Srbije, lica koja se odaju prostituciji podležu prekršajnom kažnjavanju. Osim što odavanje prostituciji predstavlja prekršaj protiv javnog reda i mira, lica koja se bave prostitucijom, a koja su pretežno žene, izložena su osudi društvene sredine. Osuda društvene sredine povlači za sobom stigmatizaciju, marginalizaciju i diskriminaciju žena u prostituciji. Nesrazmerno veliki broj žena koje se bave prostitucijom u odnosu na broj muškaraca bio je razlog da doktorsku disertaciju zasnujemo na teorijskom konceptu roda, primarne analitičke kategorije u feminističkim istraživanjima, prihvatajući kao polazište stav da „rodni režimi nisu jednostavno odnosi muškaraca i žena, već su oni sistem moći, očekivanja, uloga, ponašanja, stavova, diskursa i prikazivanja, vizualizovanja i hijerarhizovanja rodnih razlika” (Blagojević Hjuson 2013, 34). Rodni režim koji sa jedne strane „ograničava individualne mogućnosti i slobode” (Ibid.), sa druge strane otvara ženama put ka prostituciji, dok društvo bavljenje prostitucijom najčešće pogrešno vidi kao „izbor” same žene. Saglasno tome, prostituciju kao žensku profesiju istražujemo polazeći od toga da rodni obrazac oblikovan patrijarhalnom ideologijom u Srbiji, u određenim nepovoljnim životnim situacijama, vrši nevidljiv, ali snažan pritisak na ženu da uđe u prostituciju. Osnovni cilj istraživanja jeste da, uzimajući u obzir prihvaćen prohibicionistički pristup u regulisanju prostitucije, istražimo pravni i društveni položaj žena u prostituciji. Osim aktuelnog pravnog i društvenog položaja žena u prostituciji u našoj zemlji, istorijsko-pravnim metodom analizirali smo položaj žena u prostituciji u Srbiji u vremenskom periodu od pre Prvog svetskog rata do danas. Kako bi se kritički sagledali svi aspekti aktuelnog prohibicionističkog modela u Srbiji, u disertaciji su, osim prohibicionističkog, istraživanjem obuhvaćeni, reglementacioni, abolicionistički i neoabolicionistički modeli. Odabrane su po dve države koje prihvataju jedan od navedenih modela i analiziran je uticaj izabranog modela na položaj žena u prostituciji. Zakonodavstvo Savezne Republike Nemačke i Kraljevine Holandije odabrano je za analizu kako bi se utvrdilo kako reglementacioni model utiče na položaj žena u prostituciji. Od država koje su implementirale abolicionistički model, za analizu je izabrano zakonodavstvo Republike Italije i Kraljevine Španije. Kako bismo stekli uvid u relativno nov, neoabolicionistički model regulisanja prostitucije, za analizu smo odabrali zakonodavstvo Kraljevine Švedske i Kraljevine Norveške. Od država koje kao i Republika Srbija prihvataju prohibicionistički model, za analizu je izabrano zakonodavstvo Republike Hrvatske i Crne Gore. S obzirom na to da smo želeli da pružimo potpunu sliku o pravnom položaju žena u prostituciji u Republici Srbiji, za potrebe disertacije sproveli smo empirijsko istraživanje čiji su rezultati omogućili sticanje uvida u praksu organa nadležnih za procesuiranje slučajeva prostitucije, kao i stvaranje potpunije slike o društvenom položaju žena u prostituciji u Republici Srbiji. Na osnovu rezultata sprovedenog istraživanja došli smo do zaključka da je neophodna promena pravnog položaja žena u prostituciji. Promena je moguća isključivo napuštanjem postojećeg prohibicionističkog pristupa u regulisanju prostitucije, koji se negativno odražava na sve aspekte života žena u prostituciji. U skladu sa rezultatima istraživanja, u disertaciji su date i preporuke za unapređenje pravnog i društvenog položaja žena u prostituciji u Republici Srbiji.

Since women usually deal with prostitution the prostitution is often called the “female profession”. The Republic of Serbia stands for the prohibitionist model of regulating prostitution. According to Article 16 paragraph 1 of the Law on Public Order and Peace of the Republic of Serbia, a person who deals with prostitution will be subject to the fine for a misdemeanor. Apart from the fact that prostitution is misdemeanor against public order and peace persons who are dealing with the prostitution, who are mostly women, will be exposed to the condemnation of society. Condemnation of the society is connected with stigmatization, marginalization and discrimination of women in prostitution. Unproportionally large number of women dealing with the prostitution comparing to the number of men was determinative to establish the Ph.D. thesis on the theoretical concept of gender, the primary analytical category in feminist researches, accepting the fundamental concept that “gender regimes are not simply the relationship between men and women, but are the system of power, expectations, roles, behaviors, attitudes, discourse and presentation, visualization and hierarchization of gender difference” (Blagojevic Hughson 2013, 34). The gender approach, which on one hand, “is limiting individual abilities and freedoms” (ibid), is on the other hand opening the path of women towards prostitution, while the society most often wrongly sees prostitution as a woman’s “choice”. In accordance with this, we analyze prostitution as a woman’s profession taking into consideration that gender pattern shaped by patriarchal ideology in Serbia, in certain unfavorable life circumstances hasinvisible but powerful pressure on a woman to enter into prostitution. The basic goal of the research is to, taking into consideration the accepted prohibitionist approach in regulating prostitution, analyze the legal and social status of women in prostitution. Apart from the current legal and social status of women in prostitution in Serbia, based on the historical-legal method we have analyzed the status of women in prostitution in Serbia in the time period from before the First World War up today. In order to critically review all the aspects of the current prohibitionist model in Serbia, the thesis analyzes in addition to the prohibitionist, also the reglementary, abolitionist and neo-abolitionist model. Two countries were selected,which accepted one of the stated models and we analyzed the impact of the selected model on the status of women in prostitution. The legislation of the Federal Republic of Germany and the Kingdom of the Netherlands was chosen for the analysis in order to assess how the reglementary model influences the status of women in prostitution. The legislation of the Italian Republic and Kingdom of Spain was selected from the countries that implemented the abolitionist model. In order to have insight into a relatively new, a neo-abolitionist model of regulating prostitution we chose to analyze the legislation of the Kingdom of Sweden and the Kingdom of Norway. The legislation of the Republic of Croatia and Montenegro were selected, which like the Republic of Serbia, accept the prohibitionist model. Since in this PhD thesis we strive to present the full picture of legal status of women in prostitution in the Republic of Serbia, we conducted empirical research and the results of this research enabled us to have insight into the practice of authorities in charge for processing the cases of prostitution and to have more clear picture about the social status of women in prostitution in the Republic of Serbia. Based on the results of conducted research, we came to the conclusion that it is necessary to change the legal status of women in prostitution. This change is possible only by abandoning the existing prohibitionist approach in regulating prostitution that negatively affects all the aspects of women’s lives in prostitution. In accordance with the results of the research, in the Ph.D. thesis we gave recommendations for improvement of the legal and social status of women in the prostitution in the Republic of Serbia.

null