Istraživanje uticaja dohotka na tražnju za potrošnim dobrima - Teorijsko-metodološke osnove i empirijska primena

Abstract

Predmet doktorske disertacije jeste istraživanje uticaja dohotka na tražnju za potrošnim dobrima, uključujući teorijske i metodološke aspekte i empirijsku analizu tražnje za potrošnim dobrima. Osnovni ciljevi istraživanja su da se postavi teorijsko-metodološki i konceptualni okvir za ekonometrijsku analizu potrošačke tražnje, zatim da se kvantifikuje uticaj dohotka na potrošnju domaćinstava, da se ispita uticaj kvalitativnih obeležja domaćinstava na zavisnost potrošnje od dohotka i testiraju hipoteze o validnosti Engelovih zakona u odnosima izdataka za pojedine grupe proizvoda i usluga i dohotka domaćinstava. Istraživanje je sprovedeno na osnovu baza podataka godišnjih anketa o potrošnji domaćinstava u Srbiji koje je Republički zavod za statistiku Srbije sproveo prema metodologiji Agencije za statistiku Evropske unije u periodu od 2006. do 2018. godine. Modeliranje uticaja dohotka kao osnovne eksplanatorne varijable i kvalitativnih karakteristika domaćinstava kao kontrolnih varijabli sprovedeno je na bazi sedam funkcionalnih formi Engelovih krivih formulisanih u obliku jedne regresione jednačine i na bazi AIDS i QUAIDS modela kompletnih sistema regresionih jednačina tražnje. Navedene funkcionalne forme korišćene su i za testiranje statističkih hipoteza koje se pre svega odnose na dohodne elasticitete izdataka, čije numeričke vrednosti korespondiraju sa odgovarajućim Engelovim zakonima o promeni učešća izdataka za pojedine proizvode i usluge uslovljenih promenama dohotka odnosno ukupnih izdataka domaćinstava. Rezultati empirijskih istraživanja potrošnje domaćinstava u Srbiji su pokazali da ne postoji univerzalna funkcionalna forma koja podjednako dobro opisuje zavisnost potrošnje pojedinih proizvoda i usluga od dohotka domaćinstava, zatim da su u odnosima izdataka za pojedine proizvode i usluge od dohotka domaćinstava validni Engelovi zakoni koji se odnose na izdatke za hranu i bezalkoholna pića (Prvi Engelov zakon), izdatke za luksuzne proizvode i usluge (Treći Engelov zakon), dok se zakonitosti koje se odnose na relativno neophodna odnosno relativno luksuzna dobra i usluge, koje postulira Drugi Engelov zakon, nisu postvrdile u svim slučajevima.