Kulturni predeo u funkciji održivog razvoja u kontekstu globalnih promena

Abstract

Koncept kulturnog predela je promenljiva i višeznačna kategorija, koja se različito definiše i istražuje tokom poslednjih decenija u okviru većeg broja prirodnih, društvenih i humanističkih nauka. Vrednost kulturnog predela se zasniva na autentičnosti i autohtonosti, reprezentativnosti (reliktnosti, endemičnosti i retkosti), biološkoj i geološkoj raznovrsnosti, bogatstvu prirodnih pojava i procesa, funkcionalnom jedinstvu, starosti, estetskoj vrednosti i očuvanosti, održivom razvoju u globalnom kontekstu. Predeo je istovremeno i pravi kompleks životnog okruženja i teritorijalnog uređivanja, i ekvivalenat je nizu funkcija od opšteg interesa i u različitim oblastima (kultura, ekologija, životna sredina, društvo), a istovremeno je i važan ekonomski izvor, čijim održivim upravljanjem mogu da se direktno stvore nova radna mesta, a indirektno utiče na poboljšanje životnog standarda i ostvarivanje i unapređenje ljudskih prava. Kompleksnost teme, usmerene na održivi razvoj u okviru globalnih promena u ovoj doktorskoj disertaciji zahtevala je interdiciplinarni pristup u istraživanju čiji su rezultati u direktnoj korelaciji primene nauke u sferi umetnosti i kulture. Otvoren je i prostor za nove istraživačke radove u kontekstu opšte, kulturne i antropološke geografije, sociologije, ekologije, filozofske antropologije, ekonomije, aksiologije, kulturologije, menadžmenta u kulturi, arhitektukture, turizma, vizuelnih i audio umetnosti, komparativne književnosti, kulture medija, estetike, i komunikacija. Međunarodne konvencije o predelu i odgovarajuća nacionalna zakonodavna akta, ali i njihova implementacija, ukazuju na razlike u vrsti i primeni predeonih politika, koje imaju direktnog uticaja na stanje u kome se predeo nalazi. Prioritet, značaj i pojam kulturnog predela u javnim politikama od presudne je važnosti za njegovu zaštitu i očuvanje prirodnih vrednosti. Kulturna politika treba da stvori preduslove održivog razvoja i omogući izgradnju praktičnih sistema i teorijskih modela kulturnog života utemeljenih na određenim vrednostima, definisanim estetskim i etičkim standardima. Kada je reč o kulturnoj politici i resornim politikama kulturnog predela (Ministarstvo kulture i informisanja, Ministarstvo zaštite životne sredine i Ministarstvo državne uprave i 7 lokalne samouprave...), očekivani rezultati su sinergetski efekat delovanja svih zainteresovanih strana i stejkholdera u procesu odlučivanja i podrške lokalnim zajednicama koje imaju definisane problemske situacije i projektna rešenja za unapređenja životne sredine i kulturnih predela. Kulturni predeo je od vitalnog značaja za humaniji život ljudi i održivi razvoj društva u celini. Zato bi sva pravna dokumenta i trebalo da budu zastupljena na adekvatan način, podrazumevajući efikasnu implementaciju, evaluaciju i kontrolu procesa. U kontekstu sagledavanja strateških dokumenata razvoja prostora Srbije na različitim prostornim i administrativnim nivoima, neophodno je prepoznati značaj očuvanja i unapređenja predela kao važnog elementa kulture i identiteta. Instrumenti javne politike i alati upravljanja za očuvanje i unapređenje kulturnih predela deo su jedinstvenog obrasca implementacije i podrške u interkulturnom kontekstu što je osnovni naučni doprinos ovog doktorskog rada.

The concept of a cultural landscape is a variable and multifaceted category, which has been differently defined and investigated over the last decades in a number of natural, social and humanistic sciences. The value of the cultural landscape is based on authenticity and indigenity, representativeness (relict, endemism and rarity), biological and geological diversity, abundance of natural phenomena and processes, functional uniqueness, age, aesthetic value and conservation, sustainable development in a global context. At the same time, the landscape is an extraordinary complex of living environment and territorial arrangement, and equivalence is a set of functions of general interest in different fields (culture, ecology, environment, society); at the same time, it is an important economic resource, sustainable management of which can directly create new jobs and indirectly affect the improvement of living standards and the achievement and promotion of human rights. The complexity of the topic, focused on sustainable development within global changes in this doctorate dissertation, required an interdisciplinary approach in research, 8 results of which are directly correlated with the application of science in the sphere of art and culture. There is also room for new researches in the context of general, cultural and anthropological geography, sociology, ecology, philosophical anthropology, economics, axiology, cultural studies, cultural management, architecture, tourism, visual and audio arts, comparative literature, media culture, aesthetics , and communications. International conventions on landscape and relevant national legislation, as well as implementation thereof, indicate differences in the type and application of policies that have direct impact on the situation in which the region is located. The priority, significance and notion of a cultural landscape in public policies is of crucial importance for the protection thereof and conservation of natural values. Cultural policy should create prerequisites for sustainable development and enable development of practical systems and theoretical models of cultural life based on certain values, defined by aesthetic and ethical standards. When it comes to cultural policy and sectoral policies of the cultural landscape (Ministry of Culture and Information, Ministry of Environmental Protection and Ministry of Public Administration and Local Self-Government ...), the expected results are the synergetic effect of all stakeholders' actions and participants in the decision-making process and support to local communities that have defined challenging situations and project solutions for improving the environment and cultural landscape. Cultural landscape is vital for human life of people and sustainable development of the society in general. Therefore, all legal documents should be represented in an adequate manner, implying effective implementation, evaluation and monitoring of the process. In the context of strategic documents related to the development of Serbia landscape at various physical and administrative levels, recognition of the importance of conserving and improving the landscape as an important element of culture and identity is doubtless. Instruments of public policies and management tools for the conservation and improvement of cultural landscape make part of a unique form of implementation and support in an intercultural context, which constitutes the key scientific contribution of this doctorate dissertation.