Struktura ličnosti, kognitivni stil, afektivna regulacija i demografske varijable kao prediktori agresivnog ponašanja kod počinilaca krivičnih dela

Abstract

Ekstremni vidovi ispoljavanja agresije u vidu krivičnih dela nasilja su univerzalni fenomeni, prepoznati u svim društvima i kulturama. Iako se radi o relativno nefrekventnim događajima, trend nasilničkog ponašanja raste i predstavlja problem od šireg društvenog značaja. Ishod višedecenijskog izučavanja agresivnosti ogleda se u detektovanju velikog broja prediktora agresivnog ponašanja, pri čemu su se faktori agresivnosti najčešće izučavali izolovano. Kao referentni okvir za ovo istraživanje poslužio nam je Opšti model agresivnosti koji podrazumeva međusobnu interakciju različitih faktora u generisanju agresivnog ponašanja. Osnovni cilj ovog istraživanja se odnosi na rasvetljavanje glavnih i interaktivnih efekta prediktora, a što doprinosi boljem razumevanju uslova pod kojima se povećava ili smanjuje verovatnoća realizacije agresivnog ponašanja, u kontekstu krivičnih dela. Istraživanjem je obuhvaćeno 200 ispitanika, muškog pola, podeljenih u dve grupe. Kriterijsku grupu činilo je 100 ispitanika koji su bili na izdržavanju kazne u Kazneno popravnom zatvoru u Sremskoj Mitrovici, zbog krivičnog dela nasilja. Kontrolnu grupu činilo je 100 ispitnanika koji u svojoj istoriji nisu imali izvršeno ni jedno krivično delo. Ispitanici su ujednačeni u odnosu na psihijatrijsku dijagnozu. Organizovan je korelacioni nacrt, a rezultati su obrađeni kroz transferzalnu perspektivu. Ispitivanje interaktivnog uticaja prediktorskih varijabli sprovedeno je putem ispitivanja moderacije. Rezultati istraživanja pokazuju da je na osnovu personološko-dispozicionih, kognitivnoemocionalnih i socio-emografskih prediktora moguće razlikovati grupu počinilaca krivičnog dela nasilja u odnosu na ispitanike koji nikada nisu počinili krivično delo. Konkretnije, grupu počinilaca krivičnih dela nasilja karakteriše viši stepen izraženosti sve tri Eysenck-ove dimenzije, viši stepen sklonosti ka agresivnom ponašanju, viši stepen izraženosti psihopatske devijacije, dok se po pitanju stepena samopoštovanja ne razlikuju u odnosu na kontrolnu grupu. Počinioci krivičnog dela nasilja imaju specifičan kognitivni stil koji je obeležen većim prisustvom agresivnih fantazija, neefikasnom kontrolom agresivnih i neprijatnih misli, većim prisustvom iracionalnih uverenja, uz češće korišćenje supresije, kao neadekvatne strategije vi emocionalne regulacije. Takođe, počinioci krivičnog dela potiču iz porodica sa većim stepenom alkoholizma (isključivo oca), u većoj meri su bili izloženi nasilju u formativnom periodu, imaju niži stepen obrazovanja i ređe imaju stalno zaposlenje. Međutim, kada se ovi brojni faktori agresivnosti posmatraju kroz prizmu multivarijatnog modela predikcije, samo mali broj ostvaruje glavni prediktivni doprinos. Izdvojili su se sledeći prediktori: sklonost ka antisocijalnom ponašanju, samopoštovanje, netolerancija životnih događaja, supresija, reprocenjivanje i obrazovni status. Ispitujući interaktivan efekat prediktorskih varijabili i psihopatije, kao moderator varijable, rezultati pokazuju da različit stepen izraženosti subdimenzija psihopatije predstavlja uslov pod kojim personološko-dispozicione varijable ostvaruju značajan doprinos u prdikciji agresivnog ponašanja. Uzimajući u obzir da su se kognitivno-emocionalni faktori koji su podložni promeni izdvojili kao značajni prediktori, praktičan cilj istraživanja ogleda se u primeni nalaza istraživanja na proces rehabilitacije počinilaca agresivnih krivičnih dela

Extreme forms of aggression manifestations, in terms of violent crimes, are universal phenomena recognized in all societies and cultures. Although these are relatively small frequency events, the trend of violent behaviour is growing and represents a problem of wider social significance. The result of multiple decades researches of human aggression is the detection of a large number of aggressive behaviour predictors, where the aggression factors were most commonly studied as isolated ones. As a reference framework for this research, the General Aggression Model was used, as it comprehends different factors mutual interaction in generation of aggressive behaviour. The basic aim of this research is to put some more light to the main and interactive predictor effects, which contributes to better understanding of the conditions under which the probability of realization of the aggressive behaviour is rising or lowering, in terms of criminal acts. The research was performed on 200 male subjects divided into two groups. The criteria group was formed out of 100 subjects who are imprisoned in Sremska Mitrovica Penitentiary for violent crimes. The control group was formed out of 100 subjects who do not have a criminal history at all. The subjects are uniform with relation to psychiatric diagnosis. Correlation design was organized and the results were processed through transversal perspective. Examination of the interactive influence of the predictor variables was performed through moderation. Research results show that it is possible to distinguish the group of violence offenders from the group of subjects with no criminal history at all, on the basis of personologicaldispositional, cognitive-emotional and socio-demographical predictors. Specifically, the group of violent offenders is characterized by the higher level of expression of all three Eysenck dimensions, higher level of inclination to aggressive behaviour, higher level of expression of psychopathic deviation, while the level of self-esteem is no different to the control group. Violent offenders have a specific cognitive style which is marked by higher presence of aggressive fantasies, non-efficient control of aggressive and unwanted thoughts, higher presence of irrational beliefs, with more frequent use of suppression as inadequate strategy for emotional viii regulation. Also, violent offenders come from families with higher level of alcoholism (father only), they have been exposed to violence to a bigger extent in their formation period, they have a lower level of education and less frequently have a permanent employment. However, when these numerous factors of aggression are observed through the prism of multivariate model of prediction, only a small number of factors realize the main predictive effect. The following predictors are noted as significant: inclination to antisocial behaviour, self-esteem, low frustration tolerance beliefs, suppression, reappraisal and educational status. Examination of interactive effect of predictor variables and psychopathy, as moderator variable, gives results which show that different degree of expression of psychopathy sub-dimensions represents the condition under which the personological-dispositional variables give significant contribution to aggressive behaviour prediction. Taking into account that the cognitive-emotional factors which are subject of change are shown to be significant predictors, the practical aim of this research is to apply the research results in violent offenders’ rehabilitation process.