Sintaksičke funkcije infinitiva u starijoj italijanskoj prozi (Dante, Bokačo, Makijaveli)

Abstract

Predmet ovog rada jeste ispitivanje sintaksičkih funkcija infinitiva u starijem italijanskom jeziku analizom korpusa koji čine književna dela autora čije je stvaralaštvo obeležilo razvoj italijanskog proznog diskursa, s ciljem da se ukaže na promene nastale u strukturi, načinu upotrebe i zastupljenosti infinitivnih konstrukcija, što će pružiti sveobuhvatni prikaz njihovih izražajnih mogućnosti i sintaksičko-semantičkih vrednosti. Uočene infinitivne konstrukcije klasifikovane su i analizirane u okviru sledećih podgrupa: apsolutne infinitivne konstrukcije, modalne konstrukcije, implicitne zavisne rečenice, poimeničene infinitivne konstrukcije, nezavisna upotreba infinitiva, kao i perfirastične konstrukcije sa infinitivom. Kroz analizu strukture i upotrebe infinitivnih konstrukcija u odabranom jezičkom materijalu, rad prati razvoj italijanskog proznog diskursa, kao i uticaj latinske sintakse na kreiranje dominantnih sintaksičkih modela italijanskog jezika. Naglašenu upotrebu infinitivnih struktura u analiziranom korpusu objašnjavamo podražavanjem latinskih uzora. Polazimo od pretpostavke da su osnovne sintaksičke funkcije infinitiva nasleđene iz latinskog jezika, što dokazujemo ispitivanjem uticaja različitih sintaksičkosemantičkih činilaca na koherentnost posmatranih infinitivnih konstrukcija te i na funkcije njihovih članova. Širok spektar sintaksičko-semantičkih vrednosti infinitiva kao neličnog glagolskog oblika u kojem su kombinovane glagolske i nominalne karakteristike posmatramo na primerima poimeničenih infinitivnih struktura, uz poseban osvrt na parcijalnu nominalizaciju infinitiva karakterističnu za književni italijanski jezik. Upotrebom infinitivnih konstrukcija postiže se konciznost, jasnoća, neposrednost u pripovedanju, pojednostavljuje rečenična struktura, oslobođena složenih hipotaksičkih odnosa, i obogaćuje rečenični sadržaj različitim sintaksičkim i semantičkim vrednostima koje se ne mogu postići upotrebom ličnih glagolskih oblika, ili pak imenskih sintagmi. Podaci do kojih smo došli proučavanjem infinitivnih konstrukcija u starijoj italijanskoj prozi pružaju sistematičan pregled i širu sliku sintaksičkih vrednosti infinitiva, kao i mogućnosti za podrobnija ispitivanja pojedinih aspekata infinitivnih struktura, koji su u velikoj meri zanemareni u italijanskim gramatikama.

The subject of this scientific paper is examining syntactic functions of infinitive in older Italian language by analyzing the corpus that consists of literary works of authors who marked the development of Italian prose discourse. Our objective is to point at changes in structure and the way infinitive constructions are used and represented, which will provide a comprehensive overview of their expressive characteristics and syntactic-semantic functions. Infinitive constructions we have found are classified and analyzed within the following subgroups: absolute infinitive constructions, modal infinitive constructions, implicit subordinate clauses, nominalized infinitive constructions, independent use of infinitive and periphrastic constructions with infinitive. By analyzing the structure and the use of infinitive constructions, the scientific paper looks into the development of Italian prose discourse, as well as the influence Latin syntax had on creating dominant syntactic models of the Italian language. Prominent use of infinitive structures in the analyzed corpus is explained by supporting Latin models. Our starting point is that the basic syntactic functions of infinitive are borrowed from Latin and we prove it by examining the influence various syntacticsemantic factors have on the coherence of analyzed infinitive constructions and the functions of their parts. A wide spectrum of syntactic-semantic functions of infinitive as an impersonal verb form with combined verbal and nominal characteristics is analyzed by examining examples of nominalized infinitive structures, with special reference to partial nominalization of infinitive which is characteristic of literary Italian. Using infinitive constructions means accomplishing conciseness, clarity, narrative immediacy, simplified sentence structure without complex hypotaxic relationships and it enriches sentences with various syntactic and semantic functions which is not possible to accomplish by using personal verb forms or nominal syntagmas. The data we obtained by analyzing infinitive constructions in older Italian prose provide a systematic overview and a wide picture of syntactic functions of infinitive, as well as a possibility of a more detailed examination of particular aspects of infinitive structures which have been largely neglected in Italian grammar books.