Anamorfoza i polni dimorfizam balkanskog endemita Apfelbeckia insculpta (L. Koch, 1867) (Diplopoda, Callipodida, Schizopetalidae)

Abstract

Ova teza je fokusirana na razrešavanje fenomena koji su vezani za postembrionalno razviće i polni dimorfizam kod balkanske endemične stonoge Apfelbeckia insculpta (L. Koch, 1867), jedne od najvećih evropskih stonoga, čija je distribucija ograničena na teritoriju Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Albanije. Analizirani takson pripada grupi troglofilnih vrsta; najčešće naseljava pećine i druga endogejska staništa, ali ponekad može biti prisutna i u epigejskim ekosistemima. Prvi deo teze se odnosi na analizu postembrionalnog razvića kod ispitivane vrste. Kao i kod drugih Myriapoda i Arthropoda, postembrionalni period života kod A. insculpta podrazumeva postojanje različitih stadijuma čije je trajanje ograničeno procesom presvlačenja. Na osnovu uzoraka prikupljenih iz pedeset populacija sa teritorija Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, i Hrvatske, ustanovljeno je da A. insculpta tokom postembrionalnog razvića prolazi kroz deset stadijuma. Svako presvlačenje je praćeno povećanjem broja pleurotergita sa i bez nogu za hodanje, broja parova nogu za hodanje i broja redova ocela. Analizom navedenih struktura kod svake jednike ponaosob, bilo je moguće precizno identifikovati anamorfni stadijum kome ta jedinka pripada. Način postembrionalnog razvića kod A. insculpta je teloanamorfoza, što podrazumeva da se sa finalnim presvlačenjem (devetim kod analizirane vrste) uspostavlja adultni stadijum, jedinke postaju polno zrele i nakon toga ne postoje dodatna presvlačenja. Mužjaci i ženke se mogu razlikovati počevši od stadijuma VIII. Drugi deo teze posvećen je analizama fenomena koji su vezani za polni dimorfizam ispitivanog taksona. Analiza polnog dimorfizma je obuhvatila četiri populacije iz Srbije i jednu iz Crne Gore. Razlike u veličini i proporcijama tela su ispitivane univarijantnim i multivarijantnim statističkim metodama. Pokazano je da su ženke krupniji pol (u okviru svih pet populacija statistički značajno veće vrednosti dužine i mase tela su bile prisutne kod ženki). Takođe, dimenzije glave (dužina i širina) i trupa (dužina, širina i visina) su bile veće kod ženki iz svih uzorkovanih populacija...

This dissertation is focused on resolving phenomena related to post-embryonic development and sexual dimorphism in the Balkan endemic millipede Apfelbeckia insculpta (L. Koch, 1867) which is one of the largest of European millipedes and is distributed in Serbia, Montenegro, Bosnia and Herzegovina, Croatia, and Albania. The analyzed taxon is classified as a troglophilic species, i.e. it usually inhabits caves and other underground habitats, but sometimes can be found in epigeic habitats. Analysis of post-embryonic development is a focal point of the first part of this doctoral dissertation. As in other myriapods and arthropods, post-embryogenesis of A. insculpta is composed of different stadia which are separated by molts. Based on the data gathered from fifty populations from Serbia, Montenegro, Bosnia and Herzegovina, and Croatia, we conclude that during post-embryonic period of the life cycle A. insculpta undergo ten different stadia. Each molt is accompanied by the addition of podous and apodous pleurotergites, leg pairs and rows od ocelli. Thus, the analysis of these structures provided system for precise identification of anamorphic stadium of each individual. The mode of post-embryonic development in A. insculpta is teloanamorphosis, i.e. with the ninth and the last molt individuals become adults, reach sexual maturity and no additional molts occur after this. Males and females can be distinguished from stadium VIII onward. The second part of this dissertation is focussed on sexual dimorphism in A. insculpta. Data for analysis of sexual dimorphism are gathered from four populations in Serbia and one in Montenegro. Univariate and multivariate statistical techniques are used for analyses of intersexual differences in both body size and body proportions. Females are the larger sex (in all analyzed populations, females expressed larger values for body length and body mass). Also, measures of head length, head width, trunk length, trunk width, and trunk height were significantlly higher in females in all analyzed populations. Comparisons of length of the antennae and length of the walking legs showed that the opposite pattern of sexual dimorphism is present in A. insculpta, i.e. dimorphism was male-biased for these characters in all populations...