Citoembriološki aspekti oplođenja šljive "Pozna plava" (Prunus domestica L.)

Abstract

Kod sorte šljive Pozna plava, u trogodišnjem periodu, ispitivano je više citoembrioloških aspekata koji su vezani za dinamiku odvijanja procesa oplođenja, tokom prvih deset dana od momenta punog cvetanja. Fluorohromnim bojenjem analizirana je vitalnost semenih zametaka kao i kvantitativni parametri rasta polenovih cevčica, u tri varijante oprašivanja: slobodno oprašivanje, stranooprašivanje i samooprašivanje. U varijanti stranooprašivanja korišćen je polen sorti šljive Hanita, Čačanska najbolja i Presenta. Klijavost polena korišćenih oprašivača prethodno je utvrđena in vitro na agaro-saharoznoj podlozi, dok su morfološke osobine polena analizirane pomoću skenirajućeg elektronskog mikroskopa. U ispitivanim varijantama oprašivanja analizirano je inicijalno i finalno zametanje plodova. U dvogodišnjem periodu ispitivano je funkcionalno stanje embrionove kesice u prvih deset dana od momenta punog cvetanja u dve varijante: slobodno oprašivanje i bez oprašivanja (kontrola). U trogodišnjem periodu, u poljskim uslovima, ispitivan je uticaj temperature, na interakciju muškog gametofita i ženskog sporofita. U analiziranim morfološkim karakteristikama polena sorta šljive Pozna plava se razlikovala od ostalih sorti, gde je izuzev širine polenovog zrna, u svim ostalim analiziranim parametrima imala najveće vrednosti. Analiza kvantitativnih parametara rasta polenovih cevčica u stubiću tučka pokazala je najbolje vrednosti u varijanti stranooprašivanja, dok se u sve tri godine ispitivanja kao najslabila pokazala varijanta slobodnog oprašivanja. Prisustvo inkompatibilnih polenovih cevčica u gornjoj trećini stubića kao i pojava njihovog specifičnog rasta u plodniku u svim analiziranim varijantama oprašivanja bila je izražena u manjoj meri, tako da nije imala većeg uticaja na broj oplođenih semenih zametaka, a samim tim i na broj inicijalno i finalno zametnutih plodova. Analiza semenih zametaka u varijanti slobodnog oprašivanja pokazala je da oni u vreme punog cvetanja u najvećem broju sadrže embrionove kesice koje se nalaze u ranoj osmojedarnoj fazi. Takođe, i u varijanti bez oprašivanja je utvrđen ovaj stadijum u vreme punog cvetanja, koji je brzo prelazio u petojedarni stadijum.

Over a three-year period, a study was conducted on the Pozna plava cultivar, focusing on a number of cyto-embryological aspects related to the dynamics of fertilisation process during the ten-day phase that follows the moment of full bloom. Fluorochrome dying was used to analyse the vitality of ovules and the quantitative growth parameters of the pollen tubes, thorough three pollination variants: open pollination, cross pollination, and self pollination. In the cross-pollination variant, pollen of the Hanita, Čačanska najbolja and Presenta cultivars was used. An agarosesucrose base was used for in vitro pre-determination of pollen germination of the used pollenisers, whereas the pollen morphological traits were analysed using the scanning electronic microscope. Initial and final fruit set was analysed in the examined pollination variants. In the two years of the study, functional condition of the embryo sac was examined within the first ten days following the moment of full bloom, comprising two variants: open pollination and no-pollination (as the control group). The impact made by temperature on the interaction between the male gametophyte and female sporophyte was examined during the three-year period of study. The analysis of the morphological characteristics of the pollen, the Pozna plava cultivar recorded different results compared to the other cultivars, reaching the highest values in all of the analysed parameters except the pollen grain width. The analysis of the quantitative growth parameters of the pollen tubes inside the style revealed the highest values in the self-pollination variant, whereas the lowest values of this parameter were recorded in the open pollination variant, in all the three years of the research. The presence of incompatible pollen tubes in the upper third of the style, as well as occurrence of their specific growth inside the ovary in all of the analysed pollination variants was less expressed and had no significant impact on the number of fertilised ovules, thus having no major impact on the number of initial and final fruit set. The analysis performed in the open pollination variant showed that in the full bloom most of the ovules contained embryo sacs in the early eight-nucleate phase...