Višestepena analiza faktora povezanih sa obolevanjem od hroničnih nezaraznih bolesti

Abstract

Uvod: Iako analize geografskih varijacija, učestalosti obolevanja i faktora čije je prisustvo povezano sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti imaju dugu tradiciju, tek nedavno su se naučna istraživanja fokusirala i na proučavanje prostornog konteksta, odnosno na to kako su karakteristike susedstva (engl. neighbourhood environment) povezane sa obolevanjem od hroničnih nezaraznih bolesti. Smatra se da karakteristike susedstva, naročito socijalno-ekonomske, mogu da oblikuju zdravstvene ishode nezavisno od individualnih karakteristika odnosno da formiraju kontekst koji daje povod za prisustvo faktora rizika po zdravlje. Cilj ove disertacije bio je da se ispita povezanost individualnih karakteristika, karakteristika domaćinstava i karakteristika opština sa prisustvom bilo koje hronične bolesti, prisustvom kardiovaskularnih bolesti i prisustvom dve ili više hroničnih bolesti (multimorbiditetom) kod odraslih stanovnika Srbije, primenom univarijantne i multivarijantne dvostepene logističke regresije. Metod: U ovoj studiji korišćeni su podaci iz istraživanja zdravlja stanovnika Srbije, sprovedenog 2013. godine po tipu studije preseka, na reprezentativnom uzorku odraslih osoba uzrasta 20 i više godina; rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji, sprovedenog 2011. godine, za nivo opština i podaci iz DevInfo opštinskih profila za 2013. godinu. Kao instrumenti prikupljanja podataka u navedenim istraživanjima korišćeni su upitnici. Rezultati: Kardiovaskularne bolesti predstavljaju najzastupljeniju grupu hroničnih nezaraznih bolesti kod odraslih osoba u Srbiji (40,4%). Bilo koju od 12 posmatranih hroničnih bolesti ima polovina (48,0%), a dve ili više hroničnih bolesti trećina odraslog stanovništva (30,1%). Postoje značajne razlike u prisustvu bilo koje hronične bolesti, prisustvu dve ili više hroničnih bolesti i prisustvu kardiovaskularnih bolesti u odnosu na većinu posmatranih individualnih karakteristika ispitanika, kao i karakteristika domaćinstva i karakteristika opština u kojima ispitanici žive. Prema modelima multivarijantne dvostepene logističke regresije, 8% varijacija u prisustvu bilo koje hronične bolesti, 3,2% varijacija u prisustvu kardiovaskularnih bolesti, 10% varijacija u prisustvu dve ili više bolesti kod odraslih između opština, 4,4% varijacija u prisustvu kardiovaskularnih bolesti kod žena između opština, može se objasniti karakteristikama opština...

Introduction: Despite the long analysis tradition relating to the geographic variations, the prevalence of diseases and the factors whose presence is associated with the occurrence of noncommunicable diseases, it was only recently that the scientific research shifted its focus on the study of the spatial context, i.e. how the facts about the neighborhood environment are associated with noncommunicable diseases morbidity. It is suggested that the neighborhood environment, especially the socio-economic, can shape the health outcomes independently of individual characteristics, thus creating a context that gives rise to the subsistence of health risk factors. The aim of this thesis was to explore the association between the individual, household and municipal characteristics and presence of any chronic disease, presence of cardiovascular diseases and presence two or more chronic diseases (multimorbidity) in the adult population of Serbia, whereby using a univariate and multivariate two-level logistic regression. Method: This study utilized data from the following datasets: the Serbian Population Health Survey, conducted in 2013 (as a cross sectional study, on a representative sample of adults aged 20 and older); results of the Census of Population conducted in 2011 (for the level of municipalities); and the data from DevInfo municipal profiles for 2013. Above surveys involved questionnaires, as instruments for the data collection. Results: Cardiovascular diseases are the most prevalent group of noncommunicable diseases among adults in Serbia (40.4%). Half of the adult population (48.0%) have any of the 12 observed chronic diseases, and a third (30.1%) have two or more chronic diseases. There are significant differences regarding the presence of any chronic disease, two or more chronic diseases, and cardiovascular diseases as compared to the most monitored individual characteristics of respondents, their households and their municipalities. By municipal characteristics, the multivariate two-level logistic regression models can clarify 8% of variations concerning any chronic disease, 3,2% of variations concerning cardiovascular diseases, 10% of variations concerning adults with two or more diseases, and 4,4% of variations concerning cardiovascular diseasese in women...