Antidiskriminativni pristup i rodna inkluzivnost u politikama mentalnog zdravlja

Abstract

Mentalno zdravlje predstavlja jedno od značajnijih oblasti interesovanja kako psihologije, psihoterapije i socijalnog rada, tako i sfere ljudskih prava. Sistem zdravstvene zaštite bi trebalo da bude rukovoĎen principom jednakih prava i mogućnosti za sve klijente što podrazumeva ujednačenu dostupnost usluga, ali i neutralnost i nepristrasnost u pristupu. Na ţalost, u praksi to nije uvek tako, a teškoće koje se, s tim u vezi, postavljaju pred praktičare mentalnog zdravlja, u najvećoj meri se odnose na probleme nejednakosti, diskriminacije i ekskludiviranja (izopštavanja) odreĎenih grupa. Problem neadekvatnosti tradicionalnog, a često i dominantnog pristupa mentalnom zdravlju, predstavlja posledicu diskriminacionih politika u društvima generalno, koje se zatim prenose i na druge specifične oblasti, što za posledicu ima njegove štetne, redukcionističke i neadekvatne prakse. Ipak, savremene tendencije politika mentalnog zdravlja jasno odlikuje sve veća potreba i spremnost za inkluzijom i pristupima koji će otkoniti ove negativne pojave. Osnovna tema disertacije je razmatranje pericipranja grupa različitih po kriterujuma: roda, pola, rase, socijalne klase,seksualnih opredeljenja, posebnih potreba, iskustava migracija i izbeglištva ili hospitalizacija u oviru ustanova mentalnog zdravlja (kao jednog velikog dela diskriminisanih kategorija), i njihovog tretmana od strane praktičara u okvirima mentalnog zdravlja, kao i sistema u okvirima kojih funkcionišu. Cilj rada je da istraţivanje teorijske i praktične mogućnosti apliciranja antidiskriminativnih i rodno inkluzivnih pristupa u okvirima politika mentalnog zdravlja. Antidiskriminativni pristupi predstavljaju različite strategije, mere i tehnike, čijom se primenom sprečavaju, ublaţavaju ili minimiziraju diskriminativni procesi u okvirima mentalnog zdravlja. Ovakavi pristupi dele platformu uvaţavanja i jednakog tretmana svih rasnih, klasnih, nacionalnih, etničkih, religijskih kao i seksualnih opredeljenja i neophodan su deo savremenih i politički korektnih pristupa u različitim oblicima pruţanja psihosocijalne podrške. Osnovna hipoteza rada je da nepostojanje adekvatnog antidiskriminativnog kao i rodno inkluzivnog pristupa u politikama mentalnog zdravlja ima za posledicu nejednak i neadekvatan tretman odreĎenih društvenih i političkih kategorija, pre svega marginalizovanih grupa i ţena, a posebno višestruko diskriminisanih osoba u njenim okvirima. TakoĎe, rad je uključio pretpostavku da će primena antidiskriminativnih i rodno inkluzivnih praksi uz adekvatno upoznavanje sa problemima roda, rase, klase i psihoseksualnog identiteta u edukaciji, umnogome rekonstruisati tradicionalni pristup problemima mentalnog zdravlja i omogućiti bolji tretman manjinskih i stigmatizovanih grupa u psihosocijalnom radu...

Mental health is one of the more important areas of interest for psychology, psychotherapy and social work, as well as for the sphere of human rights. In its approach to clients, the health care system should be guided by the principle of equal rights and opportunities, which entails not only accessibility of services but also a neutral and impartial approach to clients, regardless of their background. Unfortunately, this is not always the case in practice. Problems that mental health practitioners face because of that are related to inequality, discrimination and exclusion of certain groups. The inadequacy of the traditional, and often dominant, approach to mental health is a consequence of discriminatory policies in the society in general, which are subsequently extended to specific areas, resulting in harmful, reductionist and inadequate practices. Nonetheless, modern tendencies in mental health policies are clearly characterized by an increasing need and readiness for both inclusion and approaches that will eliminate the abovementioned negative occurrences. The central theme of the dissertation is the analysis of the perception of different groups – genders, sexual minorities, different races and classes, individuals with special needs, migrants, and former beneficiaries of mental health services (as a large part of disadvantaged categories) – and the way the mental health practitioners and the systems within which they operate treat these groups. The objective of the thesis is to explore theoretical and practical possibilities of applying anti-discriminatory and gender-inclusive approaches within the mental health policies. The anti-discriminatory approaches include different strategies, measures and techniques preventing, mitigating or minimizing discriminatory mental health practices. These approaches share the platform of recognition and equal treatment of all racial, class, national, ethnic, religious and sexual identities, and are an essential part of contemporary and politically correct approaches in different forms of psychosocial support. The main hypothesis of the dissertation is that the lack of appropriate anti-discriminatory and gender-inclusive approaches in mental health policies results in an unequal and inadequate treatment of certain social and political categories, especially women and marginalized groups, and, above all, individuals facing multiple discrimination. The dissertation also hypothesizes that the application of anti-discriminatory and gender-inclusive practices will, together with an appropriate incorporation of issues related to gender, race, class and psychosexual identity in education, significantly reconstruct the traditional approach to mental health problems and ensure a better treatment of minorities and stigmatized groups in the sphere of psychosocial work...