Individualne razlike kao faktori bračne krize i njenog prevazilaženja

Abstract

Empirijskom analizom podataka dobijenih od 200 parova koji su u bračnoj krizi i na psihoterapijskom tretmanu, u ovom radu se utvrđuju, sa jedne strane faktori nastanka, a sa druge, faktori prevazilaženja bračne krize. Argumentuje se da je bračna kriza fundamentalno pre svega fenomen povezan sa strukturom ličnosti aktera i partnera. Dalje, argumentuje se da je, na osnovu ključnih dimenzija ličnosti aktera i partnera, moguće detektovati osobine ličnosti, i za muškarce i za žene, sa dobrom i lošom prognozom bračne terapije. Treće, utvrđivanjem efektivnosti i efikasnosti pojedinih psihoterapijskih intervencija kreirana su dva modela maksimalno efikasnih psihoterapijskih pristupa u prevazilaženju bračne krize. Teorijski model istraživanja podrazumeva modifikaciju šestofaktorskog prostora ličnosti, uključivanjem koncepta Dezintegracije, čime je formiran sedmofaktorski model bazičnih dimenzija ličnosti. Apliciranu bateriju testova čine: HEXACO - za procenu šest bazičnih dimenzija ličnosti, Delta 10 – za procenu dezintegracije, Amoral – za procenu amoralnosti i Faces IV – za procenu porodičnog funkcionisanja. Dizajn istraživanja je podrazumevao test – retest proceduru. Kroz seriju primenjenih multiplih regresionih analiza, kanoničkih korelacionih analiza i drugih statističkih metoda, utvrđeno je nekoliko grupa rezultata. Prvo, supružnici u ovom uzorku su slični u pogledu poštenja, savesnosti i otvorenosti, dezintegracije, amoralnosti i percepcije porodičnog funkcionisanja. Drugo, intrapersonalne strukture kod muškaraca koje dovode do negativne atribucije bračnog života su visok nivo amorala i introverzija, dok su kod žena u pitanju introverzija i nesavesnost. Što se tiče efekta partnera, negativna atribucija bračnog funkcionisanja žena je povezana sa visokim poštenjem i visokim amoralom kod muškaraca. Sa druge strane, nezadovoljstvo porodičnim životom muškaraca je povezana sa visokim amoralom kod žena. Takođe, razlike u osobinama ličnosti između partnera nisu povezane sa pojavom bračne krize. Treća grupa rezultata se odnosi na prevazilaženje bračne krize. Psihoterapijska promena, kada je u pitanju efekat aktera, je veća što je muškarac inicijalno manje saradljiv, a žena iii moralnija. U pogledu efekta partnera, najveće pozitivne promene u bračnom funkcionisanju imaju žene čiji muškarci su inicijalno nisko saradljivi, dok doživljaj promene u bračnom funkcionisanju kod muškaraca nema nikakve veze sa inicijalnom strukturom ličnosti njihovih partnerki. Razlike između partnera u osobinama otvorenost, ekstraverzija, saradljivost i donekle amoralnost su povezane sa prevazilaženjem bračne krize. Četvrta grupa rezultata se odnosi na efikasnost psihoterapijskih tehnika. Kada je u pitanju specifična struktura ličnosti, najveće promene se postižu kod muškaraca koji su inicijalno ekstravertni, agresivni, realni i moralni, a kod žena koje su inicijalno visoko neurotične i moralne, i to uz često korišćenje kombinacije direktivnih tehnika uz autoritativni terapeutski stil i izbegavanje nedirektivnih intervencija. Kada je u pitanju ceo uzorak, najveće promene u porodičnom funkcionisanju se postižu uz intenzivno korišćenje kombinacije nedirektivnih, ali aktivnih i angažovanih tehnika uz kolaborativni terapijski stil. U integraciji dobijenih rezultata se pretpostavlja postojanje dva velika faktora nastanka i prevazilaženja bračne krize koji su nazvani Komunikacija i Psihopatologija.

In this research, empirical analysis of data from 200 couples in marital crisis, included in couple therapy treatment, reveals factors, both of onset and overcoming of marital crisis. It is argued that marital crisis is a phenomenon primarily linked to personality structure of actor and partner. Furthermore, on the basis of key dimensions of personality of actor and partner, it is possible to detect personality characteristics both for men and woman with good and poor treatment prognosis. Third, by detecting effectiveness and efficacy of psychotherapeutic techniques, two models of therapeutic approaches with highest efficacy are created. Theoretical framework for this research is a modification of six-factor space of personality, by inclusion of the concept of Disintegration, resulting in seven-factor model of basic personality traits. Applied battery of tests includes: HEXACO – for evaluation of six basic personality traits, Delta 10 – for evaluation of Disintegration, Amoral – for evaluation of amorality and Faces IV – for evaluation of family functioning. Research design included test – retest procedure. Through a series of applied multiple regression analysis, canonical correlation analysis and other statistical methods, several groups of results are detected. First, partners in this sample are similar with regard to honesty, conscientiousness and openness, disintegration, amorality and perception of family functioning. Second, intrapsychic structures in males related to negative attribution of family life are high level of amorality and introversion, while in females it is introversion and low conscientiousness. When analyzing the effect of partner, female negative attribution of marital functioning is related to high levels of honesty and amorality in their husbands personalities. On the other side, male dissatisfaction with family life is related to high level of amorality in their wives. Also, differences among partners are not factors of the onset of marital crisis. Third group of results refers to overcoming of marital crisis. When analyzing actor effect, the largest psychotherapeutic change is detected if male is initially less agreeable and if female is initially more moral. When analyzing partner effect, largest v positive change in marital functioning is detected at women whose husbands have initially low levels of agreeableness, while changes in male perception of marital functioning have no connection with initial structure of personality of their wives. Differences among partners in openness, extraversion, agreeableness and, to a certain degree, amorality is related to overcoming of marital crisis. Fourth group of results is related to general efficacy of psychotherapeutic techniques. The biggest change is detected among males that are initially extraverted, aggressive, moral and realistic and among females that initially have high levels of neuroticism and morality, with frequent use of specific combination of directive techniques, avoidance of non-directive techniques and authoritarian style of the therapist. When the whole sample is analyzed, biggest change in family functioning is achieved with intensive use of combination of non-directive, but active and engaging techniques and collaborative style of the therapist. In the integration of results, it is suggested that two big factors of marital crisis and its overcoming exists and they are named Communication and Psychopathology