Perfekat u srpskom jeziku i njegovi ekvivalenti u francuskom jeziku

Abstract

Predmet ovog rada predstavlja kontrastivna analiza perfekta u srpskom jeziku i njemu korelativnih glagolskih oblika u francuskom jeziku. Perfekat je centralno, nemarkirano glagolsko vreme u sistemu preteritalnih vremena u srpskom jeziku. Odlikuje se brojnim i raznovrsnim temporalnim i modalnim upotrebama, što doprinosi njegovoj polisemičnosti. Na planu kontrastiranja sa korelativnim oblicima u francuskom jeziku navedena svojstva perfekta imaju značajne konsekvence prilikom selekcije prevodnih ekvivalenata. Odnos prevodne ekvivalencije perfekat uspostavlja sa većim brojem glagolskih oblika u francuskom jeziku (preko dvadeset), čime se pomenuta korelacija svrstava u tip divergentne polisemije. Opšti cilj rada usmeren je ka identifikaciji i deskripciji kako sličnosti, tako i razlika između perfekta u srpskom i ekvivalentnih glagolskih oblika u francuskom jeziku. Zadatak ovog rada je da se utvrde lingvističke kategorije koje utiču na izbor prevodnog ekvivalenta u francuskom. U radu primenjujemo metodu kontrastivne analize primera ekscerpiranih iz paralelnog korpusa sačinjenog od trideset književnih dela na srpskom i njihovih prevoda na francuski. Osnovu metode kontrastivne analize čine tri koraka: identifikovanje ekvivalenata, poređenje, utvrđivanje sličnosti i kontrasta. Teorijsko-metodološki okvir deskripcije jezičkih datosti zasnovan je na sledećim teorijama: teoriji dvokomponentne aspektualnosti, zatim Rajhenbahovoj teoriji i teorijskim nadogradnjama Rajhenbahovog logičkog opisa glagolskih vremena, kao i na teoriji o narativnim planovima. Rezultati kontrastivne analize pokazuju da na selekciju prevodnih ekvivalenata srpskog perfekta među glagolskim oblicima francuskog jezika utiče veći broj faktora: a) aspektualne kategorije (im)perfektivno, (ne)ograničeno i (ne)telično, b) temporalne informacije odn. relacije između triju tačaka E, R i S, v) prisustvo fiktivnog momenta govora S’, g) način koncipovanja glagolske situacije (opozicija događajno/rezultativno), d)temporalna progresija: +TP (sukcesija), −TP (analepsa), 0TP (simultanost), đ)narativni planovi: prvi/drugi plan, e) retrospektivna/prospektivna vizura, ž)sintaksičke prinude, z) enuncijativna polifonija, i) modalna obojenost iskaza, j) doživljenost predstavljene radnje, k) funkcionalni stil (razgovorni/književni jezik), l) temporalna homogenizacija teksta, lj) različiti stilski efekti. Posebno se ističu sistemske razlike između srpskog i francuskog jezika u pogledu kodiranja različitih aspektualnih informacija. U srpskom jeziku, koji ima bogatu derivacionu morfologiju, polje aspekta je dominantnije, dok su glagolska vremena u francuskom mnogo specijalizovanija.

This thesis is dedicated to the contrastive analysis of the perfect tense in Serbian language and the correlated verb forms in French. The perfect tense is a central, unmarked verb tense in the system of Serbian preterite tenses. Numerous and diverse temporal and modal uses of the perfect tense contribute to its polysemity. When it comes to contrasting with correlated forms in French, the aforementioned characteristics of the perfect tense are essential for selecting translation equivalents. The translation equivalence is established with a large number of (over twenty) verb forms in French, which categorizes this correlation as a type of divergent polysemy. The general objective of this thesis is to identify and describe both similarities and differences between the perfect tense and the equivalent verb forms in French. The purpose of the thesis, however, is to determine linguistic categories which influence the process of selecting an adequate translation equivalent in French. In this work we apply the method of contrastive analysis of the examples excerpted from a parallel corpus comprising thirty literary works in Serbian and their translation into French. Contrastive analysis method itself includes three steps: identification of equivalents, comparison, identification of similarities and differences. Theoretically-methodological framework of describing linguistic phenomena is based on the following theories: the Theory of two-component aspect, the Reichenbach’s Theory of Tense and theories building on the Reichenbach’s logical description of verb tenses,the Theory of Narrative Foreground and Background. The results of the performed contrastive analysis indicate that there is a large number of factors influencing the selection of translation equivalents among verbal forms in French for Serbian perfect tense: a) aspectual categories (im)perfective, (un)bounded,and (a)telic; b) temporal information, i.e. the relation among three points E, R and S; c)the presence of the fictive moment of speech S’; d) the manner of creating a verbal situation (the opposition: event/resultative state); e) temporal progression: +TP (succession), -TP (analepsis), 0TP (simultaneity); f) narrative plans: foreground/background; g) retrospective/ prospective viewpoint; h) syntactic constraints; i) enunciative polyphony; j) statement modality; k) emotional insight; l) functional style (conversational/literary language); m) temporal homogenization of a text; n) various stylistic effects. In this thesis we underline the systemic differences between Serbian and French in terms of encoding different pieces of aspectual information. In Serbian, characterized by rich derivational morphology, the field of aspect is more dominant,whereas in French verb tenses tend to be more specialized.