Unapređenje kvaliteta alata za livenje pod pritiskom primenom tehnologija inženjerstva površina

Abstract

Proučavane su koroziona postojanost i tendencija lepljenja različitih materijala u kontaktu sa tečnom Al–Si–Cu legurom. Ispitivanjem su obuhvaćeni čelik za rad na toplo, plazma nitrirani čelik i dupleks slojevi sa CrN, TiAlN, TiAlSiN i CrAlN prevlakama, različitog nivoa površinske hrapavosti. Za ispitivanja pomenutih fenomena primenjena je metoda izvlačenja, koja je unapređena kako bi se povećale njena tačnost i verodostojnost simulacije procesa livenja. Korozioni efekti su pojačani tako što su uzorci osim kratkog kontakta sa odlivkom zadržavani i u dužim periodima u kontaktu sa tečnom legurom (5 i 20 min). Uprkos opštim stavovima, za ispitivane materijale je ustanovljeno da su sile izvlačenja uzoraka iz Al–Si–Cu odlivaka nezavisne od njihovog hemijskog sastava. Uticaj hrapavosti je izražen kod uzoraka sa prevlakama kod kojih pri smanjenju hrapavosti dolazi do povećanja sile izvlačenja. Sve ispitane prevlake su sklone mehaničkom lepljenju Al–Si–Cu legure za svoje površine, ali sa aspekta korozije u tečnom metalu značajno prevazilaze performanse čelika i plazma nitriranog sloja. Duži kontakt livene legure sa površinama prevlaka uzrokovao je niže vrednosti sila izvlačenja, što je posledica oksidacije površina prevlaka. Ustanovljeno je da su ispitivane prevlake inertne ka tečnoj leguri aluminijuma. Međutim, dolazi do oksidacije i korozije materijala podloge kroz greške rasta koje su prisutne u prevlakama. Stečena znanja o identifikovanim mehanizmima habanja i propadanja zaštitnih slojeva prevlaka poslužiće daljem razvoju dupleks slojeva namenjenih za zaštitu alata za livenje pod pritiskom.

Corrosion resistance and soldering tendency of different materials in molten Al–Si–Cu alloy were studied. Hot-working tool steel, plasma nitrided steel and duplex layers with CrN, TiAlN, TiAlSiN and CrAlN top coatings, which were produced to various degree of surface roughness, were covered by the study. An ejection test was employed for investigation of the concerned phenomena. The ejection test was improved in order to increase its accuracy and the reliability of process simulation. Samples were examined in both short and extended periods of contact (5 and 20 min) with liquid casting. Casting solidification was extended in order to intensify the corrosion effects. Contrary to common findings, it was found that the ejection force of the investigated materials does not depend on their chemical composition. For the coated samples, a pronounced dependence of the ejection force on the surface roughness was found. The ejection force increases with decrease in surface roughness. All investigated coatings are prone to mechanical soldering by Al– Si–Cu alloy. Still, their corrosion resistance substantially exceeds the corrosion resistance of steel and plasma nitrided layer. Longer exposure of coated samples to cast alloy induced lower ejection forces, which is a consequence of coatings oxidation. It was found that the investigated coatings are inert to liquid aluminium. However, the underlying material undergoes oxidation and corrosion through coating growth defects. The findings concerning the wear mechanisms of protective layers support further development of duplex layers intended for die casting tools protection.