Ontološka plauzibilnost: ispitivanje osnovnih pretpostavki savremene ontološke misli

Abstract

Ovaj rad se bavi pitanjem ontološke plauzibilnosti kroz prizmu problema verbalnosti u okviru savremene ontologije. U tom pogledu, poseban fokus se stavlja na metaontološki spor između Ilaja Herša i Teodora Sajdera. Ovakvo tematsko opredeljenje pretpostavlja razmatranje osnovnog metaontološkog pitanja: da li glavne rasprave u okviru savremene ontologije poseduju verbalni karakter? Ovo pitanje je postalo aktuelno usled sve uočljivijeg prisustva „ekstravagantnog“ tona u okviru ontologije, odnosno specifične zaokupljenosti jezikom u kojoj su filozofi različitih provenijencija videli oličenje verbalističkog žargona – situacije kada jezik „praznuje“ kako kaže Vitgenštajn, ili kada postoji „suvišno teoretisanje“ kako ističe Herš. Ekstravagantnost koju rad tretira odnosi se na neobične ontološke teorije i sporove oko njih, kao što je spor nihilista i univerzalista povodom onoga što je Piter Van Invagen nazvao specijalnim pitanjem kompozicije, ili sukob perdurantista i endurantista koji se bavi načinom egzistencije objekata. Ukoliko bi se verbalni karakter ovih sporova mogao utvrditi, utoliko bi se stvorile pretpostavke za kanalisanje ontološkog impulsa (kako Kit Fajn naziva prirodnu filozofsku sklonost ka ontologiji) ka produktivnijim vidovima istraživanja. U radu je u odnosu na ustaljene metaontološke pristupe ovoj problematici, predložen jedan nestandardan pristup. Reč je o kantijanskoj perspektivi nadograđenoj metodološkim uvidima Karla Popera i Vilijama Bartilja, poziciji koja je podjednako restringirajuća prema prekomernoj spekulativnosti i oslobađajuća prema onome što je sam Kant nazvao „dispozicijom za metafiziku“ tj. za naš ontološki um. U skladu sa takvom perspektivom, u radu su formulisane tri osnovne pretpostavke ontološke plauzibilnosti od kojih se polazi u analizi gorućih metaontoloških problema. Jedna se tiče principijelne ograničenosti ontološkog saznanja kako to propisuje Kantova transcendentalna distinkcija između stvari-po-sebi i stvari-za-nas. Druga se odnosi na Poperovu tezu o istinolikosti i objektivnosti saznanja. Treća, „intimno ontološka“, kako je u radu nazvana, fokusira se na razvijanje ontološkog senzibiliteta ili dispozicije za metafiziku...

This work deals with the question of ontological plausibility in connection with the problem of verbal disputes in the contemporary ontology. In this context, the special focus is set on the metaontological debate between Eli Hirsch and Theodore Sider. The work represents the attempt to answer the key question of metaontology: are the major disputes of contemporary ontology merely terminological? The question has become topical due to the noticeable presence of an unusual preoccupation with the language itself, the phenomenon we have labelled “the language of extravagance”. This has been seen by philosophers of various proveniences as an incarnation of a mere verbal jargon – when, as Wittgenstein puts it, “language goes on holiday”, or when, as Eli Hirsch sees it, a “hyper-theoreticalness” of ontological discourse takes place. The issue of language extravagance is related to the fostering of unusual ontological theories and the debates that address them. The most famous are disputes between nihilists and universalists with regard to the problem that Peter van Inwagen calls “Special Composition Question”, or the dispute between perdurantists and endurantists, which deals with the ways of the existence of objects. Insomuch the verbal character of these disputes could be positively determined the presupposition for the channeling of the ontological impulse (as Kit Fine termed our natural ontological habitus) toward more productive ways of ontological investigation could be created. A non-standard approach to this field of metaontological inquiry has been suggested within this doctoral thesis. It comprises broadly Kantian perspective supplemented with the methodological insights of Karl Popper and William W. Bartley III, a standpoint which is both restrictive to excessively philosophical speculation and liberating with regard to something that Kant labelled “disposition towards metaphysics”, that is, our ontological mind...