Predeono-ekološka analiza biljnih vašiju i njihovih prirodnih neprijatelja u agroekosistemima: diverzitet, biološka kontrola i taksonomski status parazitoida

Abstract

Procesi i dobra, koje ekosistemi pružaju čovečanstvu besplatno, a koji su esencijalni za njegov opstanak, nazivaju se ekosistemskim uslugama. Ekosistemske usluge, imaju svoju ekološku, socijalnu i ekonomsku vrednost, i za poljoprivredu imaju veliki značaj, jer utiču na kvalitet zemljišta, kontrolu štetočina, oprašivanje, a samim tim i na prinos useva. Upravljanje poljoprivrednim predelima, sa ciljem očuvanja biodiverziteta i ekosistemskih usluga, nemoguće je bez razumevanja prirode procesa koji na njih utiču. U predelima različite vrste insekata opažaju i koriste svoje okruženje na različit način. Na višim trofičkim nivoima vrste su u većoj meri osetljive na promene sredine, naročito kada imaju specifične zahteve u pogledu resursa ili staništa, a odlikuju se malom veličinom tela i slabim disperzivnim sposobnostima. Parazitoidi, kao značajni prirodni neprijatelji biljnih vašiju, smatraju se bitnim agensima biološke kontrole u mnogim agroekosistemima. Mnoge studije na istom model-sistemu u različitim područjima ili različitim godinama imaju oprečne rezultate u pogledu uticaja predeonih karakteristika na diverzitet, brojnost biljnih vašiju i njihovih parazitoida i biološku kontrolu. Očuvanje biodiverziteta i ekosistemskih servisa u poljoprivrednim predelima zahteva razumevanje ne samo strukture i kompozicije predela, već i funkcionalnog značaja predeonih elemenata za različite organizame i procese od interesa. Istraživanje, sprovedeno u periodu 2010-2012. godine, obuhvata dve predeonoekološke studije, koje su realizovane u dva odvojena područja (šira okolina Smedereva i područje Pančevačkog rita), kao i taksonomsko-faunističku analizu prikupljenog materijala. U istraživanju koje je sprovedeno u okolini Smedereva proučavan je interaktivni efekat lokalnih i predeonih faktora na brojnost i bogatstvo vrsta biljnih vašiju i njihovih prirodnih neprijatelja, kao i stope primarnog parazititizma i hiperparazitizma. Utvrđeno je da su ekosistemske kontra-usluge (pritisak biljnih vašiju i hiperparazitizam) jače izražene u poljima pšenice, u kojima su biljne vaši pokazale najjači odgovor na udeo poluprirodne žbunaste vegetacije u predelu...

Processes and goods provided for free by ecosystems to humans, many of which are essential for our existence, are called ecosystem services. Ecosystem services have ecological, social and economic value, and are of great importance for agriculture because they influence soil quality, pest control, pollination, and consequently affect crop yields. Effective management of agricultural landscapes to protect biodiversity and ecosystem services is not possible without understanding the nature of the processes that affect them. In landscapes, different species of insects perceive and use landscapes in different ways. Species at higher trophic levels are more sensitive to environmental changes, especially if they have specific habitat or food requirements, have small body size, or low dispersal abilities. Parasitoids are important natural enemies of aphids and are highly effective biological control agents in many agroecosystems. Many studies of the effects of landscape properties on diversity, abundance of aphids and their parasitoids, and biological control, conducted in the same model-systems in different regions or different years, have opposing results. Protecting biodiversity and ecosystem services in agricultural landscapes requires understanding not only landscape structure and composition, but also the functional importance of landscape elements for different species and specific processes of interest. For this thesis, research was conducted from the year 2010 through 2012. This research consists of two landscape ecology studies, which were carried out in two different regions (in the vicinity of Smederevo and Pančevački rit), as well as taxonomic and faunistic analyses of the collected material. In the vicinity of Smederevo, interactive effects of local and landscape factors on the abundance and species richness of aphids and their natural enemies, as well as primary parasitism and hyperparasitism rates, were investigated. The results of this study show that ecosystem disservices (aphid pressure and hyperparasitism) are promoted in wheat fields, where aphids have the strongest positive response to the percentage of shrublands in the landscape...