Koncentracija u trgovini na malo kao determinanta profitabilnosti maloprodajnih preduzeća

Abstract

U savremenim uslovima poslovanja, istraživanje procesa koncentracije i intenziteta konkurencije u maloprodaji visoko obrtnih proizvoda postaje sve značajnije. Predmet ovog rada jeste analiza stepena koncentracije u maloprodaji visoko obrtnih proizvoda koju karakteriše oligopolski tip tržišne strukture. U Republici Srbiji, maloprodaja se suočava sa značajnim promenama kao što su jačanje konkurencije, koncentracija na lokalnim tržištima, spajanja i pripajanja, kao i razvoj novih maloprodajnih formata. Rast tržišnog učešća velikih maloprodajnih lanaca doveo je do smanjenja ukupnog broja malih maloprodavaca, kao i rasta stepena koncentrisanosti tržišta. U ovom radu, pokazano je da od kvalitetnog određivanja relevantnog tržišta zavisi i kvalitetna ocena tržišne moći. Kvalitetno određivanje relevantnog tržišta se sprovodi korišćenjem brojnih kvantitativnih tehnika koji su bazirani na konceptu hipotetičkog monopoliste. U radu su predstavljeni i analizirani važni pokazatelji koncentracije na tržištu maloprodaje visoko obrtnih proizvoda u periodu od 2009. do 2012. godine. Nivo koncentrisanosti tržišta može se izmeriti korišćenjem brojnih pokazatelja, od kojih su najčešće korišćeni racio koncentracije i Herfindal Hiršmanov indeks. Na osnovu vrednosti ovih pokazatelja tržište maloprodaje visoko obrtnih proizvoda u Srbiji je na osnovu definicije Evropske komisije u periodu od 2009. do 2010. godine bilo slabo koncentrisano, dok je od 2011. godine bilo umereno koncentrisano. Prilikom istraživanja uslova konkurencije na maloprodajnom tržištu visoko obrtnih proizvoda neophodno je izvršiti analizu tržišne strukture, odrediti relevantno tržište, te ustanoviti veze koje postoje između nivoa koncentracije i poslovnih aktivnosti maloprodajnih preduzeća. Između nivoa koncentracije i poslovnih aktivnosti u maloprodaji postoji direktna veza koja nije jednosmerna.

In modern business conditions, the study of the process of concentration and the intensity of competition in the FMCG retailing is becoming increasingly important. The subject of this paper analyze the degree of concentration in the FMCG retailing which characterized by oligopoly type of market structure. In Serbia, FMCG retailing facing significant changes, such as growing competition, concentration in local markets, mergers and acquisitions, as well as the development of new retail formats. The growth of the market share of large retail chains has led to a reduction in the total number of small retailers, as well as increase the level of concentration of the market. In this paper, it is shown that the quality of the determination of the relevant market depends on the quality assessment of market power. Quality determination of the relevant market is carried out using a number of quantitative techniques that are based on the concept of hypothetical monopolist. The paper presents and analyzes the important indicators of concentration in the FMCG retail market in the period from 2009. to 2012. Level of market concentration can be measured using a number of indicators, some of which are commonly used concentration ratio and the Herfindahl Hirschman index. The values of these indicators retail market of the FMCG in Serbia is based on the definition of the European Commission from 2009. to 2010., was poorly concentrated, while from 2011. was the moderately concentrated. While researching the conditions of competition in the FMCG retail it is necessary to carry out an analysis of market structure, determine the relevant market, and establish relationships that exist between the level of concentration and business activity of retail enterprises.