Упоредна анализа изабраних покретача интегрисаног система управљања отпадом на бази показатеља у општинама у Србији

Abstract

U ovom radu je istraživan uticaj različitih pokretača na integrisani sistem upravljanja otpadom, kao i u primena naučnih metoda u analizi i poreñenju odgovarajućih indikatora sa zemljama Evropske unije. Godinama se generiše sve veća količina otpada i bez ikakvog prethodnog tretmana odlaže na postojeća smetlišta u opštinama. Ovakva praksa onemogućava iskorišćavanje potencijala iz otpada, odnosno predstavlja veliki gubitak resursa i opasnost po životnu sredinu i zdravlje ljudi.. Stoga je ovaj problem vrlo složen, zahteva stalno prilagoñavanje nastalom stanju, oscilacijama i potrebama, te traži primenu inovativnih rešenja. Osnovni cilj disertacije je da utvrdi koji su to pokretači koji imaju najveći uticaj na upravljanje otpadom u Srbiji i kako se sistem može poboljšati promenom uticaja pokretača. Cilj je da se analizira proces razvoja i stepen implementacije integrisanog upravljanja otpadom u opštinama Republike Srbije i da se na osnovu toga analiziraju pokretači, uporednom analizom indikatora koji kvantifikuju učinak svakog pokretača. To uključuje utvrñivanje osnovnih podataka o otpadu i procenu stanja sadašnjeg sistema upravljanja otpadom, postavljanje budućih ciljeva, identifikaciju spornih pitanja, razvoj planova za integrisano upravljanje otpadom i njihovu implementaciju. Količine otpada koje nastaju iz godine u godinu su sve veće, prateći privredni rast i promene u modelima proizvodnje i potrošnje. Rad sagledava i objašnjava koji su glavni problemi uspostavljanja održivog sistema upravljanja opadom i kako se mogu prevazići. Kontrola pokretača i primena višekriterijumske analize u ovom procesu zahteva dobro poznavanje principa održivog razvoja, ali i oblasti upravljanja otpadom. Dobijeni rezultati analiza uporeñivani su sa podacima dostupnim u radovima autora koji se bave sličnom tematikom. Predloženi pokretači i indikatori direktno su usaglašeni i provereni. Pri izboru pokretača, izvršeno je poreñenje ekoloških, tehničkih i investicionih faktora. Generalno, sprovedena istraživanja bi trebala pomoći u sagledavanju stvarnog stanja u upravljanju otpadom u Republici Srbiji i šire, odnosno predstavljati model za integrisani sistem upravljanja otpadom. Prikazano je i stanje u Srbiji i poreñenje sa zemljama Evropske unije u oblasti upravljanja otpadom i opcijama tretmana otpada. Analiza stanja upravljanja komunalnim otpadom u ekonomski različito razvijenim zemljama kao što su Srbija, Nemačka, Velika Britanija, Grčka i Mañarska, uradjena je na osnovu podataka o količini generisanog otpada po stanovniku na godišnjem nivou, kao i načina postupanja i zbrinjavanja otpada. Identifikovani su i detaljno obrazloženi sledeći pokretači i predloženi njihovi indikatori za praćenje promena: Osnovni pokretač, Javno zdravlje, Životna sredina, Upravljanje resursima, Ekonomija - Finansijski kapacitet. Na praktičnim primerima, a na osnovu prikupljenih podataka sa terena za 12 opština u Srbiji, urañeni su dijagrami tokova otpada i dati zaključci o stepenu razvoja upravljanja komunalnim otpadom u Srbiji i predlozi promena. Indikatori sistema upravljanja otpadom u opštinama u Srbiji uporedjeni su sa opštinom sličnih karakteristika u Irskoj.