Kombinacione sposobnosti sorti pšenice za dužinu nalivanja zrna i komponente prinosa

Abstract

Osnovni ciljevi u oplemenjivanju pšenice јеsu stvaranje visoko prinosnih sorti koje imaju dobru genetičku osnovu i bolje performanse u različitim agroklimatskim uslovima. Za ostvarivanje navedenih ciljeva neophodno je prići detaljnoj genetičkoj analizi svojstava koja imaju odlučujuću ulogu u formiranju prinosa i njegovog kvaliteta, tj. potrebno je što je moguće bolje upoznati genetičku konstituciju roditelja i svojstava na koje se vrši oplemenjivanje. Osam sorti ozime pšenice je ukršteno po metodu dialela. Osobine koje su ispitivane su dužina nalivanja zrna, broj produktivnih vlati (izdanaka), masa zrna po klasu, broj zrna po klasu, masa 1000 zrna, visina biljke i prinos zrna po biljci. Analiziran je način nasleđivanja, kombinacione sposobnosti, komponente genetičke varijanse sa regresionom analizom, heritabilnost i korelacije između dužine nalivanja zrna i ostalih ispitivanih osobina. U nasleđivanju dužine perioda nalivanja zrna u lokalitetu Rimski šančevi ispoljile su se negativna dominacija i superdominacija, a ustanovljeni su i intermedijarnost i pozitivna dominacija i parcijalna dominacija, dok je u Sremskoj Mitrovici najčešći način nasleđivanja bila negativna parcijalna dominacija. Aditivna i neaditivna komponenta bile su od značaja u nasleđivanju dužine nalivanja zrna. Frekvencija dominantnih gena bila je veća od frekvencije recesivnih gena. Ekspresija dužine perioda nalivanja zrna je u oba lokaliteta najviše zavisila od faktora spoljne sredine. Kao načini nasleđivanja broja produktivnih vlati (izdanaka) u Rimskim šančevima su se ispoljili pozitivna i negativna superdominacija, dominacija boljeg roditelja i intermedijarnost, a u Sremskoj Mitrovici su ustanovljeni pozitivna i negativna dominacija, superdominacija boljeg roditelja i intermedijarnost. U nasleđivanju broja produktivnih vlati, neaditivni efekti u lokalitetu Rimski šančevi, i aditivni i neaditivni efekti u lokalitetu Sremska Mitrovica su bili od značaja. Geni sa dominantnim efektom su imali veći značaj u nasleđivanju broja produktivnih vlati. Prema vrednostima heritabilnosti za broj produktivnih vlati, ekspresija ove osobine je zavisila i od genetičkih i od faktora spoljne sredine. U oba lokaliteta je kao način nasleđivanja mase zrna po klasu utvrđena i dominacija i parcijalna dominacija boljeg i lošijeg roditelja, dok se najčešće masa zrna po klasu u lokalitetu Rimski šančevi nasleđivala intermedijarno, a u lokalitetu Sremska Mitrovica superdominacijom lošijeg roditelja...

The main objectives in wheat breeding are creating high-yielding varieties that have good genetic basis and performance in different agro-climatic conditions. To achieve this objectives, it is necessary to approach the detailed genetic analysis of properties that play a decisive role in the formation of yield and its quality, ie. it is necessary to better understand genetic constitution of the parents and properties on which breeding is performed. Eight winter wheat cultivars were crossed using diallel method. Grain filling duration, number of productive tillers per plant, grain weight per spike, number of grains per spike, 1000 grain weight, plant height and grain yield per plant were studied. Analysis included mode of inheritance, combining abilities, components of genetic variance with regression analysis, heritability and correlation between grain filling duration and other studied traits. The inheritance of grain filling duration in Rimski Šančevi exhibitet negative dominance and superdominance, as well as intermediary and positive dominance and partial dominance, while the most common mode of inheritance in Sremska Mitrovica was negative partial dominance. In both locations, additive and nonadditive components were important in the inheritance of grain yield per plant and dominant genes prevailed in relation to recessive. Heritability estimates indicated that environment had great influence on grain filling duration. The mode of inheritance of number of productive tillers per plant exhibited positive and negative superdominance, dominance of the better parent and intermediary in Rimski šančevi, and positive and negative dominance, superdominance of the better parent and intermediary in Sremska Mitrovica. Nonadditive effects in Rimski Šančevi, and both type of components (additive and nonadditive) in Sremska Mitrovica were important in the inheritance of number of productive tillers per plant. Genes with dominant effect had greater influence in the inheritance, and it was found that enviromental factors as well as genetic factors had influence on the formation of this trait in both locations. The most common mode of inheritance for grain weight per spike was intermediary in Rimski Šančevi and negative superdominance in Sremska Mitrovica, while dominance and partial dominance of better and poorer parent were revealed too...