Serumski adiponektin i insulinska rezistencija u febrilnoj neutropeniji kod bolesnika sa akutnom nelimfoblastnom leukemijom

Abstract

Uvod: Febrilna neutropenija, kao prvi znak infekcije, je česta komplikacija u fazi postterapijske aplazije kostne srži u obolelih od akutne nelimfoblastne leukemije. Klinička slika febrilne neutropenije može biti suptilna, a progresija u stanje septičnog šoka znatno brža nego kod imunokompetentnih bolesnika. Rana predikcija rizika od komplikacija febrilne neutropenije i uvođenje empirijske antibiotske terapije može da poboljša prognozu bolesnika. Insulinska rezistencija, dislipidemija i inflamacija masnog tkiva se javljaju u sklopu sistemske inflamacije. Njihova uloga i značaj kao potencijalnih faktora predikcije toka i ishoda febrilne neutropenije nisu ispitani. Ciljevi istraživanja: Ustanoviti promene pokazatelja stepena insulinske senzitivnosti, ukupnog holesterola, triglicerida, HDL - holesterola, LDL - holesterola, apolipoproteina A-I, lipoproteina (a) i adiponektina pre i u fazi febrilne neutropenije kod bolesnika sa akutnom nelimfoblastnom leukemijom. Uporediti vrednosti pokazatelja stepena insulinske senzitivnosti, ukupnog holesterola, triglicerida, HDL - holesterola, LDL - holesterola, apolipoproteina A-I, lipoproteina (a) i adiponektina bolesnika sa akutnom nelimfoblastnom leukemijom pre početka febrilne neutropenije i kontrolne grupe gojaznih. Uporediti vrednosti pokazatelja stepena insulinske senzitivnosti, ukupnog holesterola, triglicerida, HDL - holesterola, LDL - holesterola, apolipoproteina A-I, lipoproteina (a) i adiponektina bolesnika sa akutnom nelimfoblastnom leukemijom u fazi febrilne neutropenije i kontrolne grupe gojaznih. Utvrditi da li su pokazatelj stepena insulinske senzitivnosti, ukupni serumski holesterol, trigliceridi, HDL - holesterol, LDL - holesterol, apolipoprotein A-I, lipoprotein (a) i adiponektin bolesnika sa akutnom nelimfoblastnom leukemijom u fazi febrilne neutropenije u korelaciji sa vrednostima parametara inflamacije, njenim tokom i ishodom. Materijal i metode: Istraživanje je sprovedeno u Klinici za hematologiju i Klinici za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma. Obuhvatilo je 60 ispitanika, od kojih je 30 ispitanika obolelo od akutne nelimfoblastne leukemije, a 30 ispitanika je činilo kontrolnu grupu gojaznih. Nakon uključivanja u istraživanje, ispitanicima su urađeni predviđeni pregledi i laboratorijske analize u cilju procene insulinske senzitivnosti, metaboličkog statusa i serumskog adiponektina. Navedena merenja su urađena pre hemioterapije i u febrilnoj neutropeniji. Zdravstveno stanje ispitanika je praćeno do kraja prve hospitalizacije. Statistička obrada je izvršena uz pomoć statističkog paketa Statistica. Podaci su predstavljeni tabelarno i grafički, a statistička značajnost je odreĎivana na nivou p < 0.05. Rezultati: U febrilnoj neutropeniji bolesnika sa akutnom leukemijom je došlo do razvoja insulinske rezistencije (t = - 2.43, p = 0.021), dislipidemije sa značajnim sniţenjem ukupnog holesterola (t = 3.59, p = 0.0012), LDL – holesterola (t = 3.56, p = 0.0013) i apoA – I (t = 2.27, p = 0.03). Oboleli od akutne nelimfoblastne leukemije u febrilnoj neutropeniji su razvili metaboličke promene viđene kod gojaznih osoba sa insulinskom rezistencijom. Nastanak i progresija insulinske rezistencije je bila u pozitivnoj korelaciji sa fibrinogenom kao pokazateljem težine inflamacije (r = 0.59, p < 0.05) dok je apoA - I negativno korelirao sa CRP (r = - 0.37, p < 0.05). Ispitanici sa nižom insulinemijom i vrednostima HDL - holesterola pre hemoterapije su imali značajno bolji tok febrilne neutropenije (t = -2.38, p = 0.024 vs. t = - 2.87, p = 0.007). Ispitanici sa većim indeksom telesne mase (BMI) i obimom struka imali su povoljniji ishod febrilne neutropenije (r = - 0.47, p < 0.05 vs. r = - 0.40, p < 0.05). Drugi pokazatelji insulinske senzitivnosti, metaboličkog statusa i adiponektin nisu značajno uticali na tok i ishod febrilne neutropenije. Normalna telesna masa pre hemioterapije, a u febrilnoj neutropeniji temperatura u trajanju dužem od 7 dana, niže vrednosti MASCC indeksa rizika, više vrednosti CRP, više vrednosti adiponektina, niže vrednosti Lp(a) i komplikovan tok febrilne neutropenije su bili prediktori lošije prognoze febrilne neutropenije. Zaključak: Pored klasičnih hematoloških parametara potrebno je uzeti u obzir antropometrijske karakteristike, redistribuciju masne mase, disfunkcionalnost masne mase, insulinsku rezistenciju i metaboličke parametre u cilju praćenja i predviđanja mogućih komplikacija i komorbiditeta.

Introduction: Febrile neutropenia is a common complication in posttreatment aplasia in patients with acute nonlymphoblastic leukemia. Its clinical manifestation can be subtle. However, it can progress to septic shock more quickly than in immunocompetent patients. Early prediction of complications and recognition of risk factors can improve outcome. Systemic inflammation is characterized by insulin resistance, dyslipidemia and adipocyte dysfunction. However, their importance in predicting complications and outcome of febrile neutropenia is not entirely known. Aims: To determine changes in HOMA-IR, total cholesterol, triglycerides, HDL - cholesterol, LDL - cholesterol, apolipoprotein A-I, lipoprotein (a) and adiponectin in patients before chemotherapy and during febrile neutropenia. To compare HOMA-IR, total cholesterol, triglycerides, HDL - cholesterol, LDL - cholesterol, apolipoprotein A-I, lipoprotein (a) and adiponectin in patients before chemotherapy and the obese. To compare HOMA-IR, total cholesterol, triglycerides, HDL - cholesterol, LDL - cholesterol, apolipoprotein A-I, lipoprotein (a) and adiponectin in patients during febrile neutropenia and the obese. To determine whether HOMA-IR, total cholesterol, triglycerides, HDL - cholesterol, LDL - cholesterol, apolipoprotein A-I, lipoprotein (a) and adiponectin in febrile neutropenia are in correlation with the severity of the infection, appearance of complications and outcome. Materials and methods: The study was conducted at the Clinic for hematology and Clinic for endocrinology, diabetes, and metabolic disorders. 60 patients who fulfilled the inclusion criteria were included in the study. 30 patients had acute leukemia, and 30 were obese. Clinical and laboratory examination to assess insulin sensitivity, metabolic disorders and adiponectin was done before chemotherapy and during febrile neutropenia. Patients were followed up until the end of the first hospitalization. Data were analyzed with Statistica software and presented in tables and graphs. Statistical significance was set at p<0.05. Results: During febrile neutropenia, patients with acute leukemia developed insulin resistance (t = - 2.43, p = 0.021), alongside significant decline of total cholesterol (t = 3.59, p = 0.0012), LDL – cholesterol (t = 3.56, p = 0.0013) and apoA – I (t = 2.27, p = 0.03). In acute inflammation, metabolic changes in patients with acute leukemia resembled those in the obese with insulin resistance. HOMA-IR values were in positive correlation with fibrinogen (r = 0.59, p < 0.05) whereas apoA-I was in negative correlation to CRP (r = - 0.37, p < 0.05). Patients with higher body mass index and waist circumference had better course and outcome of febrile neutropenia (r = - 0.47, p < 0.05 vs. r = - 0.40, p < 0.05). Patients with lower insulin levels and HDL - cholesterol prior to chemotherapy had a significantly better course of febrile neutropenia (t = -2.38, p = 0.024 vs. t = - 2.87, p = 0.007). Other parameters of insulin sensitivity, metabolic status, and adiponectin did not influence the course and outcome of inflammation significantly. Normal body weight, duration of febrile neutropenia for longer than 7 days, lower MASCC risk index, higher CRP and adiponectin, low Lp(a) in febrile neutropenia and a complicated course od febrile neutropenia were predictors of a worse outcome. Conclusion: Besides known hematological risk factors for complications in febrile neutropenia, anthropometric characteristics, fat mass distribution and disfunction, insulin resistance and metabolic parameters are useful predictors of the course and outcome of febrile neutropenia.