Karakteristike glave očnog živca i peripapilarnih retinalnih nervnih vlakana kod pacijenata sa glaukomom

Abstract

Cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi razlika u debljini sloja retinalnih nervnih vlakana (RNFL) i parametara glave očnog živca kod pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom i pacijenata sa glaukomom otvorenog ugla (POAG) u odnosu na zdravu populaciju, kao i da se utvrdi razlika u debljini RNFL i parametara glave očnog živca kod pacijenata sa POAG u odnosu na stepen progresije bolesti. Materijal i metode: U ovu kliničku, analitičku i opservacionu, po tipu „slučaj-kontrola“ studiju, bilo je uključeno 120 pacijenata. Na osnovu kliničkog nalaza formirane su četiri grupe. Prva grupa (grupa zdravih): 30 pacijenata bez glaucoma i drugih očnih bolesti. Druga grupa (grupa sa početnim POAG): 30 pacijenata sa POAG, sa karakterističnim oštećenjem glave očnog živca i RNFL, kod kojih je srednja vrednost devijacije standardizovane automatske perimetrije MD<-6dB (prema Hodap klasifkaciji) sa karakterističnim glaukomskim ispadima u vidnom polju. Treća grupa (grupa sa srednje uznapredovalim POAG): 30 pacijenata sa POAG, kod kojih je srednja vrednost devijacije standardizovane automatske perimetrije MD od -6dB do -12dB (prema Hodap klasifkaciji). Četvrta grupa (grupa sa preperimetrijskim glaukom): 30 pacijenata sa promenama na glavi očnog živca karakterističnim za glaukomsku neuropatiju, kod kojih ne postoje funkcionalni ispadi tj. standardna automatizovana perimetrija pokazuje normalne vrednosti MD parametara (od -2 dB do +2dB). Kod svih pacijenata bio je urađen kompletan oftalmološki pregled, kompjuterizovano vidno polje i optička koherentna tomografija peripapilarne regije RNFL i glave očnog živca (na aparatu Stratus OCT 3000, Carl Zeiss Meditec). Rezultati su pokazali da je debljina RNFL-a kod pacijenata sa početnim POAG manja u odnosu na zdravu populaciju. Najveće sniženje debljine RNFL je u sektorima 1,6,7 i 8h. Jedino u sektoru 4h i 9h ne dolazi do smanjenja debljine RNFL-a. Najveće smanjenje debljine RNFL je u gornjem i donjem kvadrantu, te oni imaju visoku specifičnost za diskriminaciju između zdravih i pacijenata sa početnim POAG. Parametri glave očnog živca: volumen ekskavacije, vertikalni C/D, horizontalni C/D i ukupni C/D odnos kod pacijenata sa početnim POAG povećani su u odnosu na zdravu populaciju. Parametri glave očnog živca: površina neuroretinalnog oboda i volumen neuroretinalnog oboda, kod pacijenata sa početnim POAG smanjeni su u odnosu na zdravu populaciju. Debljina RNFL kod pacijenata sa srednje uznapredovalim POAG smanjena je i u odnosu na pacijente sa početnim POAG i u odnosu na zdravu populaciju (59,69±10,63 μm vs 73,44±12,16μm vs 105,57±11,34 μm). Parametri glave očnog živca prate ove promene. Ukupna površina glave očnog živca se statistički značajno ne menja između zdravih osoba, pacijenata sa početnim i srednje uznapredovalim glaukomom otvorenog ugla i kod pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom, te ovaj parametar ne determiniše glaukomsku bolest. Postojanje i napredovanje glaukoma kod pacijenata dovodi do istanjenja peripapilarnog RNFL što je praćeno povećanjem ekskavacije glave očnog živca. Sa smanjenjem MD vrednosti dolazi do sledstvenih promena većine parametara. Postoji pozitivna korelacija između uznapredovalosti galukoma i srednje vrednosti debljine RNFL. Promena ove vrednosti najbolje pokazuje da dolazi do progresije POAG. Parametri glave očnog živca koji najbolje oslikavaju progresiju glaukoma su: ukupni C/D, vertikalni C/D i horizontalni C/D odnos. Debljina RNFL-a kod pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom je značajno manja u od nosu na zdravu populaciju (83,65±9,24μm vs 105,57±11,34μm). To se posebno izražava u gornjem kvadrantu, dok u temporalnom kvadrantu ne dolazi do promena. Parametar S zajedno sa srednjom vrednosti debljine RNFL predstavljaju najbolje pokazatelje nastajanja preperimetrijskog glaukoma. Sektor 1h je sektor sa visokom specifičnošću za diskriminaciju izmeĎu zdravih i pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom. Parametri glave očnog živca: volumen ekskavacije, vertikalni C/D, horizontalni C/D i srednji C/D odnos, kod pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom statistički su značajno povećavani i u odnosu na zdravu populaciju. Parametri glave očnog živca: površina neuroretinalnog oboda i volumen neuroretinalnog oboda, kod pacijenata sa preperimetrijskim glaukomom statistički su značajno manji u odnosu na zdravu populaciju. Najbolji prediktori nastanka i napredovanja glaukomske bolesti su sledeći parametri: AvgThic, debljina RNFL po kvadrantima-S,I,N; parametric debljine RNFL: Smax, Savg, Iavg; kao i parametri PNO: RimArea, RimVol, DiscArea, CupAear, C/DHorRat, C/DVertRat, C/DAreaRat. ROC kriva je pokazala da su sledeću parametri loši marker za progresiju bolesti: debljine RNFL kavdranta T, Imax i upVol. Zaključak: Određivanje parametara glave očnog živca i debljine peripapilarnih RNFL kod pacijenata sa glaukomom, optičkom koherentnom tomografijom, predstavlja metodu koja izdvaja pacijente sa preperimetrijskim glaukomom od zdrave populacije. Ono posebno ukazuje na sektore, kvadrante i parametre koji su najosetljiviji na glaukomsku noksu i koji prvi postaju patološki pri nastanku glaukoma. Takođe, ukazuje i na razliku između pojedinih stepena glaukomske bolesti. Na ovaj način se omogućuje sigurna i rana dijagnoza glaukoma, njegovo pravovremeno lečenje i bolja prognoza kod pacijenata sa POAG.

Aim: The aim of this study was to determine the difference in thickness of retinal nerve fibre layer (RNFL) and parameters of optic nerve head in patients with preperimetric glaucoma and in patients with open angle glaucoma (POAG) in comparison to healthy population, as well as to determine the difference in thickness of RNFL and parameters of optic nerve head in patients with POAG according to progression of the disease. Material and methods: This clinical study was analytical and opservational, „case-control“ type of study. 120 patients were included. On the basis of clinical finding 4 groups were formed. First group (healthy): 30 patients without glaucoma and with no other ocular disease. Second group (group of patients with mild POAG): 30 patients with POAG, with characteristical optic nerve head and RNFL damage, in whom the value of standard deviation of standardised automatic perimetry is MD<-6dB (according to Hodap classification) with typical glaucomatous visual field defects. Third group (group of patients with moderate POAG): 30 patients with POAG in whom the mean value of standard deviation of standardised automatic perimetry, MD is from -6dB to -12dB (according to Hodap classification). Fourth group (group of patients with preperimetric glaucoma): 30 patients with changes of optic nerve head that are typical of glaucomatous neuropathy in whom there are no functional changes and with normal values of MD parameters of standardised automatic perimetry. In all patients complete ophthalmological examination, complete visual field and optic coherent tomography of peripapillar region of RNFL and optic nerve head (using Stratus OCT 3000, Carl Zeiss Meditec) were performed.The results showed that thickness of RNFL in patients with mild POAG is lesser than in healthy subjects. The greatest decrease in RNFL thickness is in sectors 1,6,7 and 8h. Only in sectors 4h and 9h there is no decrease in RNFL thickness. The greatest decrease in RNFL thickness is in upper and lower quadrant, so they are highly specific in determination between healthy subjects and patients with mild POAG. Parameters of optic nerve head such as: excavation volume, vertical C/D, horisontal C/D and total C/D ratio in patients with mild POAG are higher comparing to healthy population. Parameters of optic nerve head such as: neuroretinal rim area and neuroretinal rim volume in patients with mild POAG are lower than in healthy population. RNFL thickness in patients with moderate POAG is lesser than in patients with mild POAG, as well as in healthy subjects. Optic nerve head parameters follow these changes. Total optic nerve head area does not change in healthy subjects, in patients with mild and moderate open angle glaucoma and in patients with preperimetric glaucoma, so this parameter does not determine glaucomatous disease. The existence and progression of glaucoma in patients leads to thinning of peripapillar RNFL which is followed by increase of excavation of optic nerve head. With decrease of MD value there are consecutive changes in most parameters. There is positive correlation between progression of glaucoma and average thickness of RNFL. The change of this value shows the best if there is progression of POAG. Paremeters of optic nerve head that are the best determinants of progression of glaucoma are: total C/D, vertical C/D and horisontal C/D ratio. Thickness of RNFL in patients with preperimetric glaucoma is significantly lesser than in healthy subjects. It is particularly seen in upper quadrant, while in temporal quadrant there are no changes. Parameter S together with mean value of RNFL thickness is the best parameter of appearance of preperimetric glaucoma. Sector 1h is the sector that is highly specific in discrimination between healthy subjects and patients with preperimetric glaucoma. Optic nerve head parameters such as: volume of excavation, vertical C/D, horizontal C/D and C/D mean ratio in patients with preperimetric glaucoma are statistically significantly higher than in healthy population. Optic nerve head parameters such as: neuroretinal rim area and neuroretinal rim volume in patients with preperimetric glaucoma are statistically significantly lower than in healthy population. The best predictors of appearance and progression of glaucomatous disease are: AvgThic, RNFL thickness in quadrants: S,I,N; RNFL:Smax, Savg, Iavg; as well as PNO: RimArea, RimVol, DiscArea, CupAear, C/DHorRat, C/DVertRat, C/DAreaRat. ROC curve has shown that the following parameters are bad markers for progression of the disease: RNFL thickness in quadrant T, Imax and CupVol. Conclusion: Determination of parameters of optic nerve head and peripapillar RNFL in patients with glaucoma using optical coherent tomography represents the method that distinguishes the patients with preperimetric glaucoma from healthy subjects. It particularly points the sectors, quadrants and parameters that are the most sensitive to glaucomatous disease and that first become pathological when disease appears. It also indicates the difference between certain levels of glaucomatous disease. In this way safe and early diagnosis of glaucoma is provided, as well as adequate therapy and better prognosis in patients with POAG.