Metabolički sindrom kod pacijenata sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća i bronhiektazijama

Abstract

Hronične inflamatorne bolesti disajnih organa su jedan od vodećih uzroka morbiditeta i mortaliteta širom sveta. I pored stalnog napretka u naučnim istraživanjima, u otkrivanju molekularnih i ćelijskihmehanizama koji doprinose progresiji bolesti, uvođenju novih prognostičkih biomarkera, novim metodama detektovanja infektivnih uzročnika, primeni novih moćnih bronhodilatatornih, antiniflamatornih i antiinfektivnih lekova, hronične plućne bolesti i danas u dvadeset prvom veku beleže stalan porast broja obolelih i umrlih. Prema savremenom tumačenju HOBP je heterogena bolest koja je udružena sa brojnim komorbiditetima i sistemskim manifestacijama. Zajednički faktori rizika su osnova za javljanje udruženih hroničnih bolesti. Komorbiditeti i akutne egzacerbacije doprinose ukupnoj težini bolesti . S obzirom da se HOBP manifestuje i izvan pluća kod svakog pacijenta je potrebno proceniti postojanje sistemskih manifestacija i tragati za komorbiditetima. U reviziji „Globalne strategije za dijagnozu, lečenje i prevenciju hronične opstruktivne bolesti pluća H GOLD“ iz 2011. godine navedene sledeće pridružene bolesti za kojima je potrebno aktivno tragati: kardiovaskularne bolesti, disfunkcija skeletnih mišića, metabolički sindrom, osteoporoza, depresija i karcinom pluća. Bronhiektazije sepredstavljaju hronično oboljenje pluća koje se karakteriše abnormalnim proširenjem lumena bronha koje je uzrokovano slabljenjem ili destrukcijom mišićnih i elastičnih komponenti bronhijalnog zida, smanjenim klirensom mukusa i čestim infekcijama respiratornog trakta. Bronhiektazije se nekim svojim kliničkim karakteristikama preklapaju sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća. Metabolički sindrom predstavlja skup metaboličkih poremećaja koji povećavaju rizik za razvoj kardiovaskularnih bolesti i tipa 2 šećerne bolesti. Za naše istraživanje smo koristili definiciju NCEPHATPIII prema kojoj se metabolički sindrom zasniva na prisustvu tri od pet komponenti: Abdominalna gojaznost (obim struka preko 102 cm za muškarce i preko 88 cm za žene), povišene vrednosti triglicerida našte preko 1,7 mmol/l ili od ranije lečen poremećaj, snižen nivo HDL holesterola manje od 1,03 mmol/l za muškarce i manje od 1,29 mmol/l za žene ili već lečen poremećaj, povišen sistolni krvni pritisak preko 130 mmHg i/ili dijastolni preko 85 mmHg ili već lečena hipertenzija, povišen nivo glukoze našte preko 5,6 mmol/l ili već postojeći tip 2 šećerne bolesti. Istraživenje je sprovedeno u Institutu za plućne bolesti Vojvodine u Sremskoj Kamenici. Cilj je bio da se utvrdi učestalost metaboličkog sindroma i komponenti među bolesnicima sa HOBP i bronhiektazijama. Sledeći cilj je bio da analizira i uporedi zastupljenosti metaboličkog sindroma i pojedinih komponenti među ispitivanim grupama u odnosu na pol, starost bolesnika i dužinu lečenja HOBP. Bilo je uključeno ukupno 193 ispitanika. Od ovog broja 163 su činili bolesnici od HOBP i bronhiektazija koji su bili podeljeni u tri grupe: pacijenti oboleli od hronične opstruktivne bolesti pluća (n=55, grupa 1), pacijenti oboleli od bronhiektazija (n=50, grupa 2) i pacijenti sa udruženom hroničnom opstruktivnom bolesti pluća i bronhiektazijama (n=58, grupa 3). Kontrolna grupa, koja je označena kao grupa 4, formirana je od 30 ispitanika bez bronhiektazija i hronične opstruktivne bolesti pluća, tako da je ukupan broj ispitanika u istraživanju bio 193. Učestalost metaboličkog sindroma prema kriterijumuma NCEP/ATP III kod bolesnika hroničnim bolestima respiratornog sistema (hroničnom opstruktivnom bolesti pluća, bronhiektazijama i udružena ova dva oboljenja) je iznosila je kod 37,3 % . Metabolički sindrom je bio učestaliji kod ispitanika sa hroničnim opstruktivnom bolesti pluća i/ili bronhiektazijama u odnosu na ispitanike iz kontrolne grupe bez hroničnih bolesti respiratornog trakta. Kod bolesnika sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća dokazano je prisustvo metaboličkog sindroma kod 38,2% ispitanika, kod bolesnika sa bronhiektazijama kod 54% ispitanika i IV kod pacijenata sa udruženom hroničnom opstruktivnom bolesti pluća i bronhiektazijama kod 36,2% ispitanika. Prosečan broj komponenti metaboličkog sindroma kod bolesnika sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća je iznosio 2,18, kod bolesnika sa bronhiektazijama je bio 2,56, a kod bolesnika sa udružena ova dva oboljenja 2,1. Komponente metaboličkog sindroma nisu učestalije i nisu statistički više kod bolesnika sa udruženom hroničnom opstruktivnom bolesti pluća i bronhiektazijama u odnosu na obolele sa HOBP i bronhiektazijama kao samostalnim oboljenjima. Razlika u pojedinačnim vrednostima komoponenti metaboličkog sindroma i učestalosti pojedinih komponenti među posmatranim grupama bolesnika sa hroničnim plućnim bolestima nije statistički značajna. Učestalost metaboličkog sindroma kod bolesnika sa hroničnim bolestima respiratornog sistema nije u vezi sa polom i ne zavisi od starosti ispitanika. Nije dokazano da je metabolički sindrom učestaliji kod muškaraca i i nije dokazano da je učestaliji kod ispitanika koji imaju više od šesdeset i pet godina u odnosu na mlađe bolesnike među ispitivanim. Učestalost metaboličkog sindroma kod ispitanika sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća ne zavisi od dužine lečenja hronične opstruktivne bolesti pluća. Dokazano je da učestalost metaboličkog sindoma nije veća kod bolesnika kojima je dijagnoza bolesti postavljena pre više od pet godina i koji se od HOBP leče duže od pet godina. Na osnovu rezultata koje smo dobili u našem istraživanju zaključili smo da hronične plućne bolesti, bronhiektazije i hronična opstruktivna bolest pluća, predstavljaju stanja sa povišenim kardiometaboličkim rizikom.

Chronic inflammatory diseases of the respiratory organs are one of the leading morbidity and mortality causes all over the world. Despite the steady advance in scientific research, discovery of the disease-progression-contributing molecular and cellular mechanisms, introduction of novel prognostic biomarkers, new detection methods of infectious agents, application of new, potent bronchodilation, anti-inflammatory and anti-infectious drugs, a constant increase in the number of the affected and deceased from chronic pulmonary diseases has still been permanently evidenced in the 21st century. In a modern concept, the chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is understood as a heterogenous disorder associated with numerous comorbidities and systemic manifestations. Common risk factors represent the basis for concomitant chronic diseases to develop. Comorbidities and acute exacerbations contribute to the overall disease severity. As a COPD may develop extrapulmonary manifestations as well, each patient should be evaluated for systemic manifestations and comorbidities. The 2011 update of the „Global Strategy for Chronic Obstructive Lung Disease Diagnosis, Management, and Prevention –GOLD” lists the following comorbidities to be actively searched for: cardiovascular diseases, skeletal muscle dysfunction, metabolic syndrome, osteoporosis, depression, and lung cancer. Bronchiectases represent a chronic lung disorder marked by VII excessively dilated bronchial lumen induced by weakened or destructed muscular and elastic components of the bronchial wall, reduced mucus clearance, and recurrent respiratory infections. Bronchiectases and COPD have some clinical features in common. The metabolic syndrome is a group of metabolic disorders which increase the risk of cardiovascular diseases and type 2 diabetes. In our investigation, we utilized the NCEP HATPIII definition of the metabolic syndrome based on the presence of three of five components: abdominal obesity (> 102 cm and > 88 cm waist measure for males and females respectively), elevated (>1.7 mmol/l) triglyceride levels on an empty stomach, or a former history of the disorder treatment, reduced HDL cholesterol (< 1.03 mmol/l and <1.29 mmol/l for males and females respectively), or a former history of the disorder treatment, elevated systolic blood pressure of >130 mmHg and/or diastolic blood pressure of > 85 mmHg, or a former history of treated hypertension, elevated glucose levels (>5.6 mmol/l), or already existing type 2 diabetes mellitus. The investigation has been carried out in the Institute for Pulmonary Diseases of Vojvodina, Sremska Kamenica, aimed at 1) establishing the frequency of the metabolic syndrome and its components among the patients with COPD and bronchiectases; 2) analyze and compare the frequency of metabolic syndrome and its components in the examined groups related to the patients’ sex, age, and COPD treatment length. The study included 193 subjects, 163 of whom suffered from COPD and bronchiectases, classified into three groups: COPD patients (n=55, Group 1), patients with bronchiectases (n=50, Group 2), and patients with concurrent COPD and bronchiectases (n=58, Group 3). The control group, designated as Group 4, included 30 subjects free of bronchiectases and COPD, so the total of 193 subjects were included in the investigation. The NCEP/ATP III criteria established metabolic syndrome frequency among the patients with chronic respiratory diseases (COPD, bronchiectases, and concomitant COPD and bronchiectases) amounted to 37.3 % . The metabolic syndrome was more frequent in the patients with COPD and/or bronchiectases than in the control group patients free of any chronic respiratory disease. The metabolic syndrome was VIII confirmed in 38.2% of COPD patients, 54% of the patients with bronchiectases, and in 36.2% of the patients with concomitant COPD and bronchiectases. The mean number of the metabolic syndrome components was 2.18 in COPD patients, 2.56 in patients with bronchiectases, and 2.1 in patients with concomitant COPD and bronchiectases. The metabolic syndrome components were neither more frequent, nor statistically higher in the patients with concomitant COPD and bronchiectases as compared to the patients with a single presence of any of the two diseases. The difference in the single values of the metabolic syndrome components and the frequency of certain components in the examined groups of the patients with chronic pulmonary diseases was not statistically significant. Among the patients with chronic respiratory diseases, no correlation was observed between the metabolic syndrome frequency and the patients’ sex or age. The metabolic syndrome was not confirmed to be more frequent in males, or in >65 yr old patients, as compared to younger patients. Among COPD patients, no correlation was registered between the metabolic syndrome frequency and COPD treatment duration. It was confirmed that the metabolic syndrome frequency was not higher in the patients with <5Hyear long COPD treatment than in those treated for COPD longer. On the basis of the results obtained in our investigation, we conclude that chronic respiratory diseases, COPD and bronchiectases, are the conditions with a higher cardiometobolic risk.