Upravljanje resursima podzemnih voda severne Bačke

Abstract

Vodosnabdevanje gradova i naselja severne Bačke vrši se u potpunosti iskorišćavanjem podzemnih voda. Najznačajnije količine podzemne vode namenjene za piće zahvataju se iz izdani u vodonosnim pleistocenskim naslagama koje su poznate kao osnovni vodonosni kompleks, dok su danas u vodosnabdevanju manje zastupljene vode iz izdani u pliocenskim sedimentima i prve, slobodne izdani rasprostranjene plitko ispod površine terena. Pored snabdevanja stanovništva, veliki potrošači podzemne vode su i industrijska preduzeća, a zbog loših uslova i nerazvijenih sistema za navodnjavanje sve veći korisnici voda prve izdani postaju i poljoprivredni proizvođači. Geološka građa i ravničarski reljef Panonskog basena nepovoljno utiču na formiranje rezervi podzemnih voda i otežanu vodozamenu. Geohemijske karakteristike sredine uslovljavaju loš kvalitet vode osnovne izdani koja je najznačanija za vodosnabdevanje stanovništva, pri čemu poseban problem predstavlja pojava arsena u vodi koji se u nekim delovima područja javlja u povišenim koncentracijama. Zbog velikog rasprostranjenja naslaga, podzemne vode ove izdani zahvataju se i na teritorijama susednih država, što raspolaganje resursima i njihovu zaštitu čini vrlo složenim. Cilj rada jeste da se u složenim uslovima iskorišćavanja resursa podzemnih voda, dosadašnje loše stanje u oblasti vodosnabdevanja i iskorišćvanja podzemnih voda za druge potrebe, na prostoru severne Bačke uredi u skladu sa savremenim evropskim zakonima iz oblasti voda i ostvare uslovi za integralno upravljanje na principima održivog razvoja i raspolaganja ovim resursima. Upravljanje resursima podzemnih voda severne Bačke Pored proučavanja opštih geoloških, hidrogeoloških i drugih karakteristika u radu je data ocena postojećeg stanja iskorišćavanja podzemnih voda, definisani su ciljevi budućeg upravljanja vodama i predložene mere za ostvarivanje tih ciljeva. Ove tri celine istražene su rešavanjem konkretnih zadataka. Utvrđena je trenutna potrošnja od strane postojećih kategorija korisnika vode, izvršeno sagledavanje kvaliteta podzemnih voda i analiziran aspekt zaštite i identifikovani glavni izvori zagađenja podzemnih voda. U radu je pored domaće prikazana i evropska zakonska regulativa sadržana u Okvirnoj direktivi o vodama, analizirane su buduće potrebe potrošača za period do 2030. godine i prikazana alternativna rešenja u vodosnabdevanju. Dat je predlog monitoring mreže, organizacija i vrste režimskih osmatranja i definisan niz drugih aktivnosti koje je potrebno realizovati kojima bi se obezbedilo buduće upravljanje resursima podzemnih voda. Razvoj vodosnabdevanja u severnoj Bačkoj zahteva dalje proširenje vodovodnih sistema povezivanjem manjih naselja na izvorišta za centralizovano vodosnabdevanje. Neophodna je znatno bolja organizacija rada na izvorištima, uspostavljanje monitoringa i modernizacija distributivnih sistema u cilju smanjenja gubitaka vode. Proračuni buduće potrošnje uz demografsku i socio-ekonomsku analizu ukazuju na primarni značaj obezbeđenja kvaliteta zahvaćenih podzemnih voda u odnosu na deficitarne količine. Dugotrajna rešenja, pored podzemnih voda uključuju i mogućnost iskorišćavanja površinskih voda, obalskom filtracijom na novim izvorištima.

Groundwater reservoirs are the sole resource for community water supplies in northern Bačka. Groundwater from Pleistocene water-bearing strata, or the principal composite Pleistocene aquifer is largely used for domestic water supplies, and some from Pliocene and shallow subsurface reservoirs. The second larger users of groundwater are industries. Under the prevailing natural conditions and with underdeveloped systems of irrigation, agriculture is increasingly exploiting subsurface reservoirs. The hydrogeology budget, outflow and storage of water, is unsuitable in the geological setting and level land of the Pannonian Basin. Moreover, groundwater in the principal reservoir for the community water supplies is affected by its chemical properties in general, and even by elevated arsenic concentration in particular. The distribution and control of this water resource is complicated, because the reservoir is extending into the bordering states. This thesis is concerned with bringing in line the present complicated and inadequate exploitation and uses of groundwater resource in northern Bačka with the modern European water laws for an integral control based on the principles of sustaining capacity of the resource. The status of groundwater resources, assessed on the geological, hydrogeological and related features of the area, is the basis for an aimed future strategy and management of water resources. The three status areas are investigated through concrete tasks. Water consumption at the moment is determined for each type of the water user. The quality and control aspects of groundwater are analysed and the principal water polluters Upravljanje resursima podzemnih voda severne Bačke identified. Domestic and European legislation contained in the Water Framework Directive are mentioned in the 2030 water demand projection analysis and in the alternative water supply scenarios. A monitoring network, organization and types of water regime observations are suggested, supported by related activities for the future management of groundwater resources. Any expansion of the water supply in northern Bačka will require connection of small communities with the central distribution system. This will involve improvement of water management at the point sources, monitoring and modernisation of the distribution systems in order to reduce water losses. The given estimate of future water consumption based on demographic and socio-economic analyses indicates the prevailing importance of quality groundwater in relation to the water deficit. Any longterm project should include the use of surface water by bank filtration in new source areas.