Utopijsko-mitološko-istorijski diskurs Borislava Pekića i Džulijana Barnsa

Abstract

disertaciji Utopijsko-mitološko-istorijski diskurs Borislava Pekića i Džulijana Barnsa iz stvaralaštva oba pisca, za predmet naše analize izdvajamo Argonautiku, Atlantidu i Novi Jerusalim Borislava Pekića, odnosno Istoriju sveta u 10 ½ poglavlja, Nije to ništa strašno i Puls Džulijana Barnsa. U uvodnom delu rada razrađuju se pojmovi utopije, mita i istorije u okviru teorijskih pozicija relevantnih, kako za kontekst u koji su postavljena dela Borislava Pekića i Džulijana Barnsa, tako i za razmatranje pripovedne aktivnosti u širem smislu. Jedna od centralnih hipoteza koje ovaj rad nastoji da razradi jeste pitanje priče kao mitosa, njenog telosa, kao i modusa narativne konfiguracije priče kao pripovedne aktivnosti koja predstavlja konstitutivni element, kako narativnog ideniteta, tako i onog čovekovog koji se kroz figure utopijsko-mitološko-istorijskog diskursa konstituiše kao biće jezika. Takođe se razmatra i ključno pitanje temporaliteta i konstituisanje priče kroz rekonfiguraciju dela u njegovom čitanju i doživljaju od strane recipijenta. U drugom poglavlju „Antropologija priče: Pekić-Barns“ primenjuje se analitičko-sintetički pristup u analizi navedenih dela. Dela Borislava Pekića postavljaju se u širi kontekst njegove ontološke filosofije kosmogonije i energijalizma. Pekićevo delo smo analizirali primenom obrnutog postupka demitomorfizacije i koristili se tzv. paralelnom literaturom koju je Pekić ispisivao kao onu koja prati izgradnju priče u njegovom romanesknom stvaralaštvu. Navedena dela Džulijana Barnsa takođe razmatramo u širem kontekstu konstituisanja narativnog identiteta priče za razliku od dosadašnjih studija koje su njegovo stvaralaštvo uglavnom razmatrale u kontekstu savremenih postmodernističkih teorija. Takođe, jedan od ciljeva ovog dela rada sastoji se u tome da se ukaže na idejno-tematsku vezu književnog stvaralaštva ova dva pisca, te i da se njihovo delo postavi u šire okvire pripovedne aktivnosti koja izlazi iz okvira nacionalne književnosti. Na osnovu sprovedene analize, dolazimo do zaključka da narativna konfiguracija njihovih priča predstavlja ironijsko-parodijsku, te i mitomorfnu masku koja tendencioznom mistifikacijom diskursa zapravo nastoji da dekonstruiše pojmovnu metafiziku utopije, mita i istorije. Analitičko-sintetičkim pristupom takođe smo nastojali da dokažemo u kojoj meri se njihova dela konstituišu kao pripovedno kretanje čija retorička ironija označava onu formu ironije u kojoj stav i ton govornika ili pisca ukazuju upravo na suprotno od onoga što priča zavodljivim diskursom iskazuje. Pekićeva i Barnsova priča odriče mogućnost izravne referencijalnosti tako što upućuje na referent koji ne može biti pripovedno profilisan. U tom smislu, njihovo stvaralaštvo nastoji da uputi i na tzv. nevidljivu (nedogađajnu, nearhiviranu) istoriju ljudskog duha. Iz navedenog proizilazi i jedna od osnovnih namera ovoga rada, a to je da se i metodološki gledano, Pekićevo i Barnsovo delo uspostavi kao izazov mišljenja koje se ne svodi isključivo na njihovu analizu u svojim literarnim svojstvima.