Savremena procena sposobnosti oslanja se na primenu testova
čije su konstrukcija i interpretacija vođene teorijskim principima i
empirijskim nalazima; ujedno, ona podrazumeva obuhvatno ispitivanje
većeg broja sposobnosti definisanih Katel-Horn-Kerolovom (CHC)
teorijom strukture ljudskog intelekta. CHC model čini teorijsku osnovu
većine savremenih baterija inteligencije, ali i okvir spram koga se
definišu i empirijski validiraju novi konstrukti iz domena kognitivnih
sposobnosti. Istaknuto mesto među novopredloženim sposobnostima
imaju emocionalna (EI) i praktična inteligencija (PI).
U teorijskom delu rada prikazane su osnovne postavke CHC
modela i podrobno analizirana njegova uloga u razvoju savremenih
testova inteligencije, te prakse kognitivnog procenjivanja, uopšte;
nadalje, izvršen je pregled vodećih teorijskih konceptualizacija, te
operacionalizacija EI i PI, kao i nalaza istraživanja usmerenih na
njihovu empirijsku validaciju; konačno, data je ocena ispunjenosti
usl...ova za članstvo EI i PI u CHC strukturi sposobnosti.
U empirijskom delu rada prikazani su rezultati istraživanja kojim
je ispitana uloga EI i PI u predikciji psihičke dobrobiti i profesionalnog
zadovoljstva i uspeha, i to kroz istraživački nacrta koji uključuje
indikatore akademske inteligencije i bazičnih dimenzija ličnosti.
Uzorak ispitivanja činilo je 288 odraslih osoba, zaposlenih u
kompaniji mlečne industrije – Imlek AD. Od ukupnog broja, 128 (44.4%)
ispitanika je bilo ženskog, a 160 (55.6%) muškog pola; raspon njihovih
uzrasta kretao se od 21 do 61 godine (M=40.41). Učesnicima studije
zadata je baterija testova za procenu: a) akademske (Ravenove
progresivne matrice, Serije brojeva, Verbalne analogije, Test opšte
informisanosti), b) emocionalne (MSCEIT) i c) praktične inteligencije
(STAT-p); dodatno, ispitanici su popunili inventar ličnosti (NEO-FFI) i
skalu psihičke dobrobiti (RSPWB), te izvršili samoprocenu zadovoljstva
poslom i uspešnosti u njegovom obavljanju. Podatke o poziciji u
poslovnoj hijerarhiji i nivou primanja obezbedio je poslodavac.
Nalazi pokazuju da: (1) EI i PI ostvaruju niz statistički značajnih
asocijacija s obe grupe kriterijuma – u slučaju psihičke dobrobiti
korelacije s EI su niskog do umerenog intenziteta, dok su one utvrđene
s PI niže i ne uvek statistički značajne; veze EI s profesionalnim
zadovoljstom i uspehom su niske, dok je PI značajno povezana samo s
objektivnim indikatorima poslovnog učinka; (2) dimenzije EI i PI
objašnjavaju statistički značajan procenat varijanse kriterijuma –
nezavisna doprinos predikciji psihičke dobrobiti daju strateške grane EI
i verbalni-praktični zadatak; udeo dimenzija EI i PI bitno je niži u
predviđanju kriterijuma vezanih za posao; (3) EI uzma značajniji udeo u
predviđanju psihičke dobrobiti nego profesionalnog zadovoljstva i
uspeha, dok PI ne beleži prednost u predikciji bilo kog kriterijuma; (4)
globalni skorovi EI i PI ne daju dodatni doprinos predviđanju
kriterijuma kada se kontrolišu varijacije u akademskoj inteligenciji i
ličnosti, ali zato njihovi pojedini aspekti uzimaju nezavisan udeo u
predikciji; (5) EI i PI sadejstvuju u predviđanju kriterijuma.
U zaključku rada se diskutuju osnovni nalazi, izvode implikacije
dobijenih rezultata za procenu EI i PI, te navode preporuke koje se tiču
njihovog daljeg teorijskog i empirijskog utemeljivanja.
Contemporary intellectual assessment rests upon theoretically and empirically driven test construction and interpretation; it also
enables comprehensive examination of various Cattell-Horn-Carroll
(CHC) theory defined abilities. The CHC model stands as a theoretical
basis for the majority of modern intelligence batteries; likewise, it is a
framework against which new cognitive ability constructs are defined
and empirically validated. Emotional (EI) and practical intelligence (PI)
are among the most prominent of these newly proposed abilities.
The theoretical section of the paper outlines the CHC theory, and
gives a detailed analysis of its role in the development of modern
intelligence tests; further, it provides an overview of the leading
conceptualizations and operationalizations of EI and PI, and presents
research findings concerning their empirical validation; finally, general
conclusions are drawn regarding the current status of EI and PI within
the CHC structure of a...bilities.
The empirical section of the paper presents features and results of
the study investigating the role of EI and PI in predicting psychological
well-being and professional satisfaction and success, both with and
without the control of academic intelligence and personality.
The study sample consisted of 288 adults employed at a large
dairy company - Imlek AD. Of these, 128 (44.4%) were females, and 160
(55.6%) were males; age of the subjects ranged between 21 and 61 years
(M=40.41). Participants were administered a battery of tests assessing:
a) academic (Raven's Progressive Matrices, Number Series, Verbal
Analogies, General Knowledge), b) emotional (MSCEIT), and c) practical
intelligence (STAT-p); additionally, the subjects completed a personality
inventory (NEO-FFI) and the psychological well-being scale (RSPWB),
and provided self-assessments of job satisfaction and success. Data on
the position in the company and salary were provided by the employer.
Research findings show that: (1) EI and PI displayed a number of
significant associations with both groups of criteria – correlations of
psychological well-being with EI were low-to-moderate, while those
identified with PI were lower or non-significant; correlations between
professional criteria and EI were low, while PI significantly related only
to objective indices of work performance; (2) dimensions of EI and PI
explained statistically significant proportions of criteria variance – EI
strategic branches and the verbal-practical task gave independent
contributions when predicting psychological well-being; EI and PI
accounted for considerably lower proportions of professional criteria
variance; (3) EI manifested greater predictive potential with respect to
psychological well-being then with regard to professional outcomes; PI
did not exhibit advantage in predicting any criteria; (4) EI and PI global
scores did not show incremental validity, when academic intelligence
and personality were held constant, while some of their dimensions
surfaced as independent predictors of the criteria; (5) EI and PI
contributions in predicting criteria were additive (not overlapping).
The concluding section of the paper discusses key research
findings, lists their implications for the assessment of EI/PI, and
provides recommendations for future research concerned with EI/PI’s
theoretical and empirical validation.
