Uticaj pedagoških koncepcija nastavnika na nastavni proces

Abstract

Studija ispituje povezanost izmeĊu uvjerenja (koncepcija) nastavnika o nastavi i uĉenju i njihovih aktivnosti unutar uĉionice; tj. u kojoj mjeri su svakodnevne aktivnosti u uĉionici pod uticajem uvjerenja nastavnika o procesu nastave i uĉenja, te koje su mogućnosti uĉenika za uĉenje u svjetlu tih vjerovanja. Da bismo istraţili ovaj problem osmišljena je studija korišćenjem istraţivaĉkog nacrta mješovitog tipa, sekvencijalno eksplanatorne kategorije. U istraţivanju je uĉestvovalo 96 nastavnika srednjih škola iz Beograda (nastavnici srpskog jezika i matematike). Razliĉiti tipovi nastavnika s obzirom na njihova uvjerenja i dominantne prakse rada izdvojeni su na osnovu sledećih instrumenata: Lista uvjerenja nastavnika, Skala samoefikasnosti nastavnika (Teachers‟ Sense of Efficacy Scale - kratka forma) i Lista praksi nastavnika. Na prvom instrumentu su izdvojene dvije znaĉajne dimenzije „moderan“ i „tradicionalan“ nastavnik, zadovoljavajućih pouzdanosti (0.866 i 0.820). Na skali samoefikasnosti izdvojene su dimenzije koje govore o doţivljaju nastavnika koliko uspješno motiviše i podstiĉe uĉenike i koliko uspješno ostvaruje disciplinu na ĉasu; pouzdanost 0.836 i 0.747. Skalom praksi izdvojeno je tri seta praksi prisutnih u radu tokom školske godine usmjerene na: participaciju uĉenika, struktuaciju aktivnosti na ĉasu i stvaranje dobre atmosfere (pouzdanost od 0.743 do 0.812). Klaster analizom je na osnovu pomenutih dimenzija izdvojeno ĉetiri tipa nastavnika: (1) “laissez faire” (eklektiĉan pristup nastavi, odsustvo praksi usmjerenih na strukturiranje aktivnosti i stvaranje atmosfere uz nizak doţivljaj sposobnosti ostvarivanja discipline), (2) “tradicionalni” (odsustvo praksi usmjerenih na participaciju uĉenika i stvaranje atmosfere, uvjerenje da je nastavnik taj koji prenosi znanje i tradicionalniji pristup nastavi), (3) “tradicionalni sa dobrom atmosferom” (struktuira aktivnosti na ĉasu, ulaţe u atmosferu, visok doţivljaj samoefikasnosti u vezi sa disciplinom) i (4) “moderni” (kreira atmosferu, vaţna mu je participacija uĉenika, moderniji pristup i shvatanje nastave). Kvalitativna faza (video snimanje i intervju) je sprovedena sa ciljem produbljivanja znanja o interakciji izmeĊu uvjerenja nastavnika o nastavi i uĉenju i njihove svakodnevne prakse u uĉionici. Izabrani su tipiĉni predstavnici svakog od tipova nastavnika, a zatim su snimljena dva ĉasa izabranih nastavnika. Rezultati ukazuju na razlike u obrascima interakcije nastavnik-uĉenik s obzirom na profil nastavnika; kao i razlike u naĉinu organizacije pojedinih aktivnosti na ĉasu, specifiĉnih za predmet. TakoĊer rezultati potvĊuju i poĉetnu pretpostavku o nepotpunoj korespodenciji izmeĊu uvjerenja i svakodnevnih praksi nastavnika.

The research focuses on teachers‟ beliefs on teaching and learning exploring how everyday classroom activities and practices are affected by these beliefs and expectations and what learning possibilities for the students in the light of those beliefs are therefore created. Study employs a sequential explanatory mixed methods research design involving a sample of 96 upper secondary teachers teaching mathematics and Serbian language and literature. To identify teachers‟ beliefs we employed three Likert type questionnaires (Teachers‟ beliefs scale, Teachers‟ Sense of Efficacy Scale and Teachers‟ practices list). Basic dimensions around which teachers‟ beliefs on teaching and learning could be organized are identified by the factor analysis. In total seven dimensions were derived (reliabilities from 0.743 to 0.866) which were then used in a cluster analysis to distinguish among different types of teachers in respect to their reported beliefs and dominant practices in the classroom. Four groups of teachers were distinguished: (1) “laissez faire” (eclectic approach to teaching, absence of structuring and creating atmosphere practices with experience of low capacity in maintaining discipline); (2) “traditional” (absence of participating and creating atmosphere practices, more traditional approach to teaching); (3) “traditional stressing atmosphere” (structures activities in class, stresses atmosphere, experience of high capacity in maintaining discipline) and (4) “modern” (creates atmosphere, stresses students‟ participation, more modern approach to teaching). Qualitative methods (videotaping of classroom interaction and interviews) have been made with each of the selected type representative to deepen the understanding of reported teacher practices and meaning that is prescribed to each. All videotaped interactions have been transcribed using conversational analysis approach. Classes have been analyzed from two different aspects; interactional patterns ongoing in class between teacher and his/her student(s) and activit ies presented throughout the lesson. Results suggest differences exist in respect to interaction patterns present in class among different teacher profiles. Furthermore although set of activities specific for each of the subject matter was determined, different teacher profiles structure activities in accordance with registered beliefs on teaching and learning. However results also confirm the beginning assumption on incomplete correspondence