Geobotanička i biogeohemijska karakterizacija rudničke otkrivke u Boru i mogućnost primene rezultata u remedijaciji

Abstract

Područje rudarskog basena Bor smatra se 'crnom ekološkom tačkom' i jednim od najzagañenijih područja u Srbiji. Rudarske aktivnosti prisutne na ovom području duže od jednog veka ostavile su teške posledice po životnu sredinu i rezultovale obrazovanjem tehnogenih tvorevina u vidu jalovišnog materijala značajne površine, koje predstavljaju snažan izvor zagañenja čitave oblasti prašinom, dok prirodno luženje koje sa njih vrše atmosferilije ugrožava okolno zemljište i vodotokove. Sanacija borskih jalovišta smatra se zato jednim od prioriteta u zaštiti životne sredine na nacionalnom nivou. Biološka remedijacija smatra se jednim od ekonomski i ekološki najprihvatljivijih remedijacionih tehnologija za sanaciju degradiranih područja. Fitoremedijacija je prirodna tehnologija koja koristi biljke da ukloni, dezintegriše ili zadrži štetne hemijske materije koje se nalaze u različitim medijumima životne sredine. Petrološka, mineraloška i geohemijska karakterizacija rudničkog otpada pružaju informacije o sastavu otkrivke i njenom hemijskom ponašanju, predstavljajući polaznu osnovu za utvrñivanje stepena ugroženosti životne sredine i prioriteta za sanaciju odreñene lokacije. Geobotanička i biogeohemijska karakterizacija ukazuju na stepen povezanosti procesa u podlozi, deposolu i biljnom svetu, dajući okvir za odgovarajući obim i vrstu fitoremedijacije kao biotehnološkog rešenja za sanaciju borskog rudničkog otpada. Samonikle biljne vrste na području rudničkih jalovišta prilagoñene su na ekološke uslove ovih staništa, što ih čini prvim izborom kod istraživanja za potrebe fitoremedijacije. Na odlagalištima otkrivke u Boru, formiranim neselektivnim odlaganjem rudničke otkrivke, petrološko-mineraloškom i geohemijskom karakterizacijom izdvojeno je šest zasebnih litoloških grupa, od kojih su sve izuzev intenzivno orudnjenih stena selektivno kolonizovane od strane samoniklih biljnih vrsta. Na njima su izdvojena četiri inicijalna vegetacijska stadijuma povezana sa utvrñenim litološkim grupama, odnosno karakteristikama deposola koji su nastali njihovim razlaganjem. Ova povezanost je naročito izražena meñu grupama podloga koje svojom mineralogijom generišu kiselu, i onih koje generišu neutralnu do blago baznu reakciju deposola...