Fenotipske promene i održanje genetičkog identiteta pri sortnoj reprodukciji pšenice

Abstract

U radu su ispitivani genetički odgovori i fenotipske promene kod tri domaće divergentne sorte pšenice: PKB Talas, BG Merkur i PKB Lepoklasa, tokom procesa sortne reprodukcije. Ispitivanja su obavljena u dve proizvodne godine, 2008/2009 i 2009/2010, u poljskim ogledima na eksperimentalnim poljima Instituta PKB Agroekonomik. Ispitivana su po tri različita tretmana (varijante) za svaku od ovih sorti u pogledu primene selekcije i gustine useva, koji odgovaraju zahtevima za proizvodnju tri različite kategorije semena: elita, original i prva sortna reprodukcija. Biljke u svakom od različitih proizvodnih uslova su praćene uz merenje njihovih fenotipskih karakteristika. Po obavljenoj žetvi ispitivan je kvalitet njihovog semena, tehnološke osobine i ocenjivana njihova sortna identičnost primenom laboratorijskih metoda i tehnika. Dobijeni podaci obrađeni su biometrijski i prikazani kroz odgovarajuće tabele, grafikone i slike. Ukupno u analizu je uključeno 5400 podataka (100 biljaka x 3 ponavljanja x 3 varijante ogleda x 3 sorte x 2 godine) za svaku ispitivanu morfološku osobinu biljaka (broj izdanaka, broj klasića u klasu, broj zrna u klasu, apsolutna masa zrna i masa zrna u klasu). Izračunate su srednje vrednosti (M) i varijabilnosti (varijanse i koeficijenti variranja) za sve ispitivane osobine pšenice, kao i značajnosti njihovih razlika primenom LSD - testa. Na osnovu prosečnih vrednosti ispitivanih sorti pšenice u obe ispitivane godine sorta PKB Talas imala je najveće vrednosti sledećih ispitivanih osobina: broj izdanaka (3,26) i broj klasića u klasu (21,66), dok je sorta PKB Lepoklasa imala najveće prosečne vrednosti za ostale ispitivane osobine: broj zrna u klasu (69,98), apsolutna masa zrna (45,22 g) i masa zrna u klasu (3,17 g). Sličnosti i razlike između fenotipskih osobina sorti, po varijantama i godinama, određene su primenom hijerarhijske klaster analize, koja je pokazala da su sorte PKB Talas i BG Merkur relativno sličnijih osobina, nego sorta PKB Lepoklasa koja se izdvojila po svojim osobinama. Uticaj sorte pri grupisanju (klasterovanju) bio je jači nego uticaj semenske kategorije. Kategorije semena original i prva sortna reprodukcija (I SR) daju sličnije fenotipove međusobno u odnosu na kategoriju semena elita. Najjače korelacione zavisnosti utvrđene su između osobina broj izdanaka i broj zrna u klasu (r = 0,96), kao i između osobina broj izdanaka i masa zrna u klasu (r = 0,93) kod sorte PKB Lepoklasa...

Genetic responses and phenotypic changes in three divergent domestic wheat cultivars during the process of varietal reproduction were examined in this paper: PKB Talas, BG Merkur and PKB Lepoklasa. Tests were conducted in two production years 2008/2009. and 2009/2010., in field trials in the experimental fields of the Institute PKB Agroekonomik. Three different treatments (variants) were tested for each of these varieties in terms of selection and plant density, corresponding to the requirements for the production of three different categories of seeds: the elite, the original and first certified reproduction. Plants in each of the different production conditions were monitored by measuring their phenotypic characteristics. Upon completion of the harvest quality of their seeds, technological properties and evaluated their varietal identity were tested using laboratory methods and techniques. The obtained data were biometricly processed and displayed through the appropriate tables, graphs, and images. 5400 data (100 plants x 3 replications x 3 testing variants x 3 cultivars x 2 years) were included in analysis for each morphological characteristics of plants (number of secondary tillers, number of spikelets per spike, number of grains per spike, weight per 1000 seeds and weight of grain in the ear). Mean (M) and variability (variance and coefficients of variation) were calculated for all characteristics of wheat, and the significance of their differences using LSD test. Talas cutivar had the highest values based on the average values of tested cultivars in both yearsof the following characteristics: number of secondary tillers (3,26) and number of spikelet per spike (21,66), while variety PKB Lepoklasa had the highest average values for other characteristics: number of grains per spike (69,98), weight per 1000 seeds (45,22 g) and weight of grain per spike (3,17 g). Similarities and differences between the phenotypic characteristics of cultivars, the variants and years are calculated using the hierarchical cluster analysis, which showed that the cultivars PKB Talas and BG Merkur have relatively similar characteristics, related to PKB Lepoklasa cultivar that split it`s characteristics...