Ontogenetska fenotipska plastičnost i materinski efekti tokom ranih stupnjeva razvića Iris pumila L. (Iridaceae)

Abstract

Prikazana su proučavanja veličine i obrazaca fenotipske plastičnosti tokom ranih faza procesa razvića biljaka kao odgovor na promenu intenziteta svetlosti, kao i doprinos materinskih faktora ekspresiji juvenilnog fenotipa. Za ovo istraživanje izabrane su dve prirodne populacije I. pumila koje su izložene različitim svetlosnim uslovima u Deliblatskoj Peščari. Eksperimentalni dizajn obuhvatao je tri svetlosna intenziteta. Istražene su tri faze juvenilnog perioda I.pumila pri čemu je na svakom klijancu izvršeno merenje većeg broja osobina. Na osnovu procena i poredjenja različitih aspekata variranja ispitivanih osobina dobijeni su sledeći zaključci: 1. Veličina i pravac fenotipskog odgovora bili su specifični za osobinu, kao i za deo primenjenog svetlosnog gradijenta. Dobijeni rezultati pokazuju da je plastičnost specifične lisne površine (SLA) najizraženiji odgovor na nizak intenzitet svetlosti; 2. Heritabilnost i genetičke korelacije kod vrste I.pumila variraju između različitih svetlosnih sredina;3. Plastičnost osobina, merena preko indeksa plastičnosti, bila je veća kod biljaka iz populacije Šuma; 4. Genotipovi I.pumila, ali i populacije, značajno su se razlikovali u ontogenetskim normama reakcije. Razlike razvojnih putanja izmedju populacija bile su manje u poređenju sa razlikama između svetlosnih tretmana; 5. Korelacije izmedju osobina značajno su se menjale tokom razvića; 6. Koeficijent materinskog efekta (m2) i koeficijent materinske varijacije (CVM) bili su specifični za osobinu i svetlosni tretman. Zavisnost ispoljavanja materinskih vanjedarnih uticaja od potomačkih sredinskih faktora pokazuje da selektivna vrednost materinskih genotipova zavisi od sredine u kojoj se odvija razviće potomaka; 7. U ranim fazama razvića I.pumila postoji značajna ontogenetska varijabilnost ispoljavanja materinskog efekta. Sa starošću klijanaca smanjuje se stepen ispoljavanja materinskih efekata. Materinske korelacije se značajno menjaju tokom ontogenije pri čemu su ove promene i sredinski zavisne.

Study was about the size and patterns of phenotypic plasticity during the early stages of plant development in response to different light intensities, and the contribution of maternal factors expression of juvenile phenotype. For this study two natural populations of I.pumila were chosen. They were exposed to different light conditions in Deliblato sands. The experimental design consisted of three light intensities. The three phases of the juvenile period I.pumila where investigated. On each seedling a number of measurements were taken. Based on the evaluation and comparison of different aspects of the variation of plant traits the following conclusions were obtained: 1. The size and direction of phenotypic responses were specific for the trait, as well as to the part of the light gradient. The results show that the plasticity of specific leaf area (SLA) is most pronounced in response to low light intensity; 2. Heritability and genetic correlation in I. pumila vary significantly between different light environments; 3. Phenotypic plasticity, measured by the index of plasticity, was higher in plants from “Šuma” population; 4. Genotypes, as well as populations, of I.pumila, have significantly different ontogenetic reaction norms. The differences between the populations developmental pathways were lower in comparison with the differences between the light treatment; 5. Trait correlations significantly changed during development; 6. The coefficient of maternal effects (m2) and the coefficient of maternal variation (CV) were trait-specific and treatment-specific. The selective value of maternal genotype depends on the environment in which offspring development occurs; 7. In the early stages of development of I. pumila there was no significant ontogenetic variation of maternal effects. The degree of maternal effects decreased with seedlings age. Maternal correlations significantly change during ontogeny. These changes were environmentally dependent, too.