Karakteristike počinilaca krivičnih dela: životna istorija i osobine ličnosti

Abstract

Osnovni problem ovog istraživanja predstavlja utvrđivanje specifičnih profila počinilaca određenih krivičnih dela, u odnosu na sociodemografske varijable, kriminološke karakteristike, dimenzije bazičnih i „mračnih“ osobina ličnosti kao i u odnosu na dimenzije Teorije životne istorije (LHT). Dodatni ciljevi istraživanja se odnose na ispitivanje kongruencije profila između ispitanika iz opšte populacije i ispitanika iz zatvorske populacije, kao i na to da li postoje razlike u karakteristikama profila između počinilaca šire definisanih kategorija krivičnih dela (KD). Primena tipološke paradigme, odnosno primena nacrta grupisanja i klasifikacije, predstavlja metodološki okvir istraživanja. U ovom istraživanju su primenjena četiri merna instrumenta – VP+2; upitnik namenjen proceni sedam bazičnih osobina ličnosti, K-SF-42; upitnik namenjen proceni sedam dimenzija životne istorije, kao i dva instrumenta namenjenih proceni dimenzija mračne tetrade – ASP, za procenu sadizma i SD-3 za procenu psihopatije, makijavelizma i narcizma. Uzorak ispitanika iz opšte populacije obuhvata 1079 ispitanika (60.3% muškog pola) čija starost je u opsegu od 18 do 85 godina (AS = 38.07, SD = 14.63). Uzorak ispitanika iz zatvorske populacije obuhvata 373 ispitanika (86.9% muškog pola), čija starost je u opsegu od 20 do 71 godina (AS = 36.6, SD = 9.73). Analiza latentnih klasa je primenjena sa ciljem identifikacije latentnih klasa, odnosno profila, u prostoru bazičnih, „mračnih“ i dimenzija LHT, na svakoj populaciji posebno. Latentni prostor bazičnih osobina ličnosti se može najbolje opisati sa tri klase: Suzdržani, Neadaptirani i Rezilijentni, u obe populacije. Prostor „mračnih“ dimenzija ličnosti se može najbolje opisati sa tri klase u opštoj populaciji (Sadizam – Psihopatija, Niski Sadizam - Psihopatija i Prosečno izražene mračne osobine) i sa dve klase u zatvorskoj populaciji (Sadizma – Psihopatija i Blago snižene mračne osobine ličnosti). Latentni prostor dimenzija LHT se najbolje može opisati sa sedam klasa u opštoj populaciji (Niski uvidi, planiranje i kontrola, Niska privrženost partneru, Ekstremno niska religioznost, Dobar kvalitet odnosa sa roditeljima, Spora životna istorija, Umerena životna istorija i Izražene lične vrednosti – loš odnos sa prijateljima) i dve klase u zatvorskoj populaciji (Umerena životna istorija – snižen kvalitet odnosa sa roditeljima i Spora životna istorija). Rezultati preostalih analiza su ukazali na povezanost sociodemografskih i kriminoloških karakteristika sa šire definisanim kategorijama krivičnih dela, postojanje polnih razlika unutar zatvorske populacije i mogućnost predikcije pripadnosti zatvorskoj ili opštoj populaciji na osnovu dimenzija LHT. Rezultati ovog istraživanja ukazuju na značaj kontekstualnih činilaca prilikom utvrđivanja karakteristika šire definisanih kategorija krivičnih dela. Ujedno, dobijeni nalazi ukazuju i na značaj primene multidisciplinarnog i interakcionističkog pristupa prilikom izučavanja kriminalnih formi ponašanja.