Alelopatski potencijal izabranih invazivnih vrsta biljaka iz različitih ekosistema Srbije

Abstract

Apstrakt: Alelopatija je jedan od ključnih mehanizama koji omogućava alohtonim biljnim vrstama da postanu invazivne u arealu introdukcije. Glavni cilj istraživanja ove doktorske disertacije bio je utvrđivanje alelopatskog potencijala invazivnih biljnih vrsta Robinia pseudoacacia L., Ailanthus altissima (Mill.) Swingle i Amorpha fruticosa L.koje rastu na različitim staništima: Deliblatska peščara, deponija pepela, jalovište azbesta, krečnjak i aluvijalni nanos Velike Morave. Rezultati istraživanja ukazali su na veći alelopatski potencijal A. altissima i A. fruticosa u odnosu na R. pseudoacacia na ispitivanim staništima. Veće vrednosti inhibicije rasta korenka indikatorske vrste Trifolium pratense L. bile su vezane za niže vrednosti pH, veći sadržaj C, N, P2O5, K2O, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni i Zn, kao i veći sadržaj fenolnih jedinjenja (3,5-DHBA, 3-HBA, p-kumarinske kiseline, ferulinske kiseline i rutina) u supstratu. Inhibicija rasta korenka bila je pozitivno korelisana sa sadržajem fenolnih jedinjenja u listovima. Visok sadržaj fenolnih jedinjenja u listovima i njihova visoka inhibitorna aktivnost mogu biti rezultat toksičnog sadržaja Ni i Cr, kao i deficita Zn i Mn u listovima biljaka. Stelja A. fruticosa i A. altissima se karakterisala većim sadržajem fenolnih jedinjenja i inhibicijom rasta korenka T. pratense u odnosu na R. pseudoacacia. Takođe, stelja ispitivanih vrsta biljaka na različitim staništima se karakterisala većim sadržajem hemijskih elemenata u odnosu na listove usled direktne apsorpcije teških metala iz supstrata u stelju, i njihove akumulacije na kraju sezone u listovima. Rezultati ove doktorske disertacije ukazuju da ispitivane biljne vrste imaju pozitivan efekat na hemizam supstrata i mogu biti pogodne za obnovu vegetacije na antropogeno izmenjenim staništima, ali uz rizik invazivnosti usled potencijalnog alelopatskog efekta na druge vrste u ekosistemu.

Abstract: Allelopathy is one of the key mechanisms that allows non-native plant species to become invasive in the area of introduction. The aim of the research of this doctoral dissertation was to determine the allelopathic potential of invasive plant species Robinia pseudoacacia L., Ailanthus altissima (Mill.) Swingle and Amorpha fruticosa L. growing in different habitats: Deliblato sand, fly ash deposits, asbestos tailings, limestone and alluvial sediment of Velika Morava river. The results of the study indicated a higher allelopathic potential of A. altissima and A. fruticosa compared to R. pseudoacacia in investigated habitats. Higher values of root growth inhibition of the indicator species Trifolium pratense L. were associated with lower pH values, higher content of C, N, P2O5, K2O, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni and Zn, as well as higher content of phenolic compounds (3,5-DHBA, 3-HBA, p-coumaric acid, ferulic acid and rutin) in the substrate. Root growth inhibition was positively correlated with the content of phenolics in the leaves.The high content of phenolics in the leaves and their high inhibitory activity can be the result of the toxic content of Ni and Cr, as well as the deficiency of Zn and Mn in the leaves of plants. The litter of A. fruticosa and A. altissima was characterized by a higher content of phenolics and inhibition of T. pratense root growth, compared to R. pseudoacacia. Also, the litter of the investigated plant species in different habitats was characterized by a higher content of chemical elements compared to the leaves, due to the direct absorption of heavy metals from the substrate, and their accumulation in the leaves at the end of the vegetation season.The results of this doctoral dissertation indicate that the selected plant species have a positive effect on substrate chemistry and may be suitable for revegetation in anthropogenically degraded habitats, but with the risk of invasiveness due to potential allelopathic effect on other species in the ecosystem.