Prilagođavanje na stres izazvan neplodnošću: perspektiva žena iz Srbije

Abstract

Istraživanje prikazano u ovom radu imalo je za cilj ispitivanje faktora koji modifikuju odnos između stresa izazvanog neplodnošću kod žena iz Srbije koje se suočavaju sa ovim problemom i percipirane bračne funkcionalnosti. Teorijski okvir korišćen u prikazanom istraživanju proistekao je iz sistemske porodične teorije, a nastao sa ciljem pomoći kliničarima koji se u svom radu susreću sa parovima koji se suočavaju sa neplodnošću. U radu prikazano istraživanje predstavlja prvu empirijsku proveru Modela rezilijentnosti na neplodnost. Pored navedenog, sporedni cilj istraživanja odnosio se na ispitivanje razlika između ispitanica koje se nalaze u različitim grupama u zavisnosti od toga koliko dugo se suočavaju sa ovom krizom. U istraživanju je učestvovalo ukupno 312 žena koje nemaju dece iz aktuelnog niti iz prethodnih brakova, raspoređenih u tri grupe i to: 75 žena koje se sa problemom neplodnosti suočavaju do dve godine, 118 žena koje se suočavaju od 2 do 5 godina i 119 žena čije suočavanje sa ovom krizom traje duže od pet godina. Istraživanje je sprovedeno online, korišćenjem Google forms platforme, kako bi se pristupilo ispitanicama sa teritorije cele Srbije. Za procenu stresa izazvanog neplodnošću korišćen je Upitnik problema sa plodnošću (Fertility Problem Inventory, FPI; Newton, Sherrard & Glavac, 1999), a za merenje bračne funkcionalnosti Skala prilagođenosti u bračnom odnosu (Dyadic Adjustment Scale – DAS: Spanier, 1976). Pored Seta pitanja o demografskim varijablama, u istraživanju su korišćeni i sledeći upitnici: Multidimenzionalna skala percipirane socijalne podrške (Multidimensional Scale of Perceived Social Support, MSPSS; Zimet et al., 1988), Upitnik za procenu medicinske podrške (Jestrović i Mihić, 2019), Upitnik prevladavanja neplodnosti (Coping with Infertility Questionnaire – CIQ; Benyamini et al., 2008), subskala koja se odnosi na pozitivnu razmenu Upitnika za procenu pozitivne i negativne razmene (Inventory of Affection and Antagonism in Marriage; Huston, Kamenov i Jelić, 2010), kao i Skala za procenu zajedničkog donošenja odluka (Jestrović i Mihić, 2019), namenjena merenju zajedništva među partnerima prilikom suočavanja sa problemom neplodnosti. Navedeni upitnici su u dogovoru sa administratorima postavljeni u Facebook grupe koje za temu imaju suočavanje sa problemom neplodnosti. Rezultati istraživanja potvrđuju postojanje negativne povezanosti između stresa izazvanog neplodnošću i percipirane bračne funkcionalnosti. Nadalje, stres izazvan neplodnošću sa svim merenim varijablama povezan je u negativnom smeru, izuzev izbegavajućih i strategija usmerenih na praktični menadžment, sa kojima ostvaruje pozitivnu povezanost. Bračna funkcionalnost je sa socijalnom i medicinskom podrškom, strategijama usmerenim na druge ciljeve, pozitivnom razmenom i zajedništvom u odnosu povezana pozitivno, sa strategijama iz seta izbegavajućih negativno, dok sa strategijama usmerenim na praktični menadžment ne ostvaruje značajnu povezanost. Ipak, osnovni rezultat ovog istraživanja odnosi se na postojanje medijatorske uloge strategija usmerenih na druge ciljeve i relacionih faktora Modela rezilijentnosti na neplodnost u odnosu između stresa izazvanog neplodnošću i bračne funkcionalnosti. Bez obzira na značajnu povezanost koja postoji sa ostalim varijablama, ubačeni u model medijacije samo navedena tri faktora ostvaruju značajnu ulogu u odnosu između prediktora i kriterijuma. Takođe, kada se radi o razlikama među ispitanicama u zavisnosti od dužine suočavanja sa neplodnošću one su dobijene samo u percepciji socijalne podrške (ukupne socijalne podrške, podrške od strane porodice i prijatelja, ali ne i partnera) i korišćenju strategije samozanemarivanja. Dobijeni rezultati diskutovani su u svetlu Modela rezilijentnosti na neplodnost, generalnog sistemskog okvira i pristupa problemu neplodnosti kao biopsihosocijalnom problemu, a pre svega dijadnom problemu, koji oblikuje funkcionisanje oba člana para, bez obzira na to ko je nosilac dijagnoze. Na kraju, nalazi upravo ukazuju na značajnost postojanja svesnosti o dijadnoj prirodi problema i daju značajne smernice za praksu. Ove smernice značajne su ne samo usko za stručnjake iz oblasti mentalnog zdravlja koji se bave pružanjem psihološke podrške ovim pojedincima i parovima, već i u domenu pristupa celokupnog medicinskog osoblja, okoline, ali i stava koji čitavo društvo i država kao njegov predstavnik zauzima po pitanju