Temporalne odlike graničnih segmenata prozodijskih jedinica u engleskom i srpskom jeziku: korpusno istraživanje

Abstract

Ova disertacija predstavlja eksperimentalnu korpusnu studiju koja se bavi temporalnim odlikama graničnih segmenata prozodijskih jedinica u engleskom i srpskom jeziku, fokusirajući se prvenstveno na proces finalnog duženja (Byrd – Saltzman, 2003) u intonacijskim frazama. Prema formalnim pristupima proučavanju prozodije, najbitnija razlika između intonacijske fraze u engleskom i srpskom jeziku tiče se prominentnosti osnovnog tona na desnoj granici intonacijske fraze koja sadrži finalni informacioni fokus (Ladd, 2008 [1996]; Godjevac, 2000). Finalni informacioni fokus u engleskom jeziku odlikuje značajna prominentnost osnovnog tona, te je osnovni ton pouzdan pokazatelj desne granice intonacijske fraze kako u slučaju uzlazne, tako i u slučaju silazne intonacije. S druge strane, finalni informacioni fokus u srpskom jeziku prvenstveno je označen temporalnim odlikama govornih segementa, dok je prominentnost osnovnog tona informativna isključivo u slučaju uzlazne intonacije. Stoga, glavni cilj ovog istraživanja jeste da utvrdi stepen i opseg finalnog duženja u engleskom i srpskom jeziku, te da dalje ukaže na prirodu odnosa između prominentnosti osnovnog tona i finalnog duženja uopšte budući da oba obeležja markiraju desnu granicu intonacijske fraze (Wang – Hirschberg, 1992; Ladd, 2008 [1996]; Selkirk, 2005). Pored finalnog duženja, u disertaciji se takođe analizira ponašanje pauza u engleskom i srpskom jeziku, pri čemu je akcenat stavljen na njihovu interakciju sa ostalim temporalnim odlikama intonacijske fraze. Istraživanje se zasniva na akustičkoj analizi govornog korpusa. U oba jezika, korpus obuhvata okvirno jedan sat govora, a čine ga tekstovi koje čitaju dve glavne ispitanice: jedna izvorna govornica engleskog jezika i jedna izvorna govornica srpskog jezika. Obe ispitanice su profesionalni spikeri, a korpusi su uporedivi u pogledu brzine artikulacije, tematike i kvaliteta snimaka. Snimci su analizirani u programu Praat (Boersma – Weenink, 2017; verzija 6.0.29), a merenja su vršena u prozodijskim jedinicama definisanim u skladu s formalnim pristupima proučavanju prozodije i sintaksičko-prozodijskim interfejsom. Rezultati merenja su statistički obrađeni. Rezultati koji se tiču glavnih ciljeva istraživanja, testirani su na manjim govornim korpusima koje čine tekstovi koje je čitalo pet engleskih i pet srpskih ispitanika, koji su takođe profesionalni spikeri. Glavni rezultati istraživanja pokazali su da se engleski i srpski jezik razlikuju kako u pogledu stepena, tako i u pogledu opsega finalnog duženja. U slučaju rime finalnih postakcenatskih slogova, kako naglašenih, tako i nenaglašenih, stepen duženja veći je u engleskom jeziku, dok je u slučaju rime nefinalnih naglašenih slogova, stepen duženja veći u srpskom jeziku. Takođe, u srpskom jeziku primećen je i širi opseg duženja, koje pored rime finalnog sloga višesložne prozodijske reči pred granicom intonacijske fraze, obuhvata i rimu nefinalnog naglašenog, kao i rimu svih postakcenatskih nenaglašenih slogova između njih. S druge strane, u engleskom jeziku postakcenatski nefinalni nenaglašeni slogovi ne podležu finalnom duženju. Budući da se finalno duženje manifestuje kako kroz stepen, tako i kroz opseg duženja, dobijeni rezultati pokazuju da je proces finalnog duženja prominentniji u srpskom jeziku, te se može posmatrati kao kompenzacija za odsustvo prominenentnosti osnovnog tona.