Poetičke odlike fantastičnog romana za decu u srpskoj književnosti na početku 21. veka

Abstract

Predmet istraživanja ove doktorske disertacije jesu najnovija kretanja u savremenom srpskom fantastičnom romanu za decu. Za korpus su odabrani romani Uroša Petrovića (Aven i jazopas u Zemlji Vauka, 2003, Peti leptir, 2007, Deca Bestragije, 2013, Karavan čudesa, 2016), Mine D. Todorović (Vir svetova, 2003, Gamiž, 2012, Magma, 2016) i Ivane Nešić (Zelenbabini darovi, 2013, Tajna nemuštog jezika, 2014). Reč je o delima samosvojnog umetničkog izraza koja su dovela do vrednosnog i recepcijskog preokreta u okviru dečje književne fantastike kod nas. Imajući u vidu da je u savremenoj srpskoj književnosti za decu fantastičan roman jedan od najvitalnijih i najuticajnijih žanrovskih modela, kojim se domaći istraživači, međutim, do sad nisu sistematski i podrobno (monografski) bavili, namera disertacije je da se analizom reprezentativnih dela utvrde poetičke dominante i konstante ovog žanra u srpskom kontekstu. Da bi se pristupilo određivanju strategija i modaliteta fantastike u srpskom romanu za decu bilo je neophodno dati opštiji pregled osnovnih teorijskih aspekata književnosti za decu i fantastike, kao i recepcije fantastične književnosti za decu u svetskim i domaćim okvirima, dok je središnji deo disertacije posvećen markiranju osnovnih poetičkih specifičnosti savremenog srpskog fantastičnog romana za decu, odnosno opisivanju i analiziranju postupaka oblikovanja fantastičnog narativa, tematsko-motivskog kompleksa, likova, prostora i vremena. U disertaciji je primenjen pluralizam metoda (tekstualna metoda, komparativna metoda, strukturalna metoda). Iako je težište na savremenom srpskom fantastičnom romanu za decu, specifičnost predmeta uslovila je fleksibilan, kontekstualan i komparativan pristup. Radi boljeg opšteg uvida, odabrana dela su postavljena u komparativni kontekst, koji čine pretežno dela anglofone i evropske književnosti. Poređenjem sa svetskim književnim tokovima uspostavljena je paralela između razvitka fantastičnog romana za decu u srpskoj i svetskoj književnosti i utvrđene su okolnosti njegovog nastanka. U celini gledano, naše istraživanje je pokazalo da savremena produkcija srpskog fantastičnog romana za decu dodiruje prepoznatljive modele i tipove fantastičnog, ali ih i prožima vlastitim poetičkim pristupima.