Kompeticija vrsta Ambrosia trifida L. i Ambrosia artemisiifolia L u prirodnom ekosistemu

Abstract

i često kao pridošlice u kolonizovanim područjima prave velike štete kako po biodiverzitet autohtone flore i vegetacije tako i u biljnoj proizvodnji. Za razliku od A. artemisiifolia koja je kod nas široko rasprostranjena na poljoprivrednim i nepoljoprivrednim zemljištima, A. trifida je za sada lokalno prisutna na području Centralne Bačke. Skorija istraživanja ukazuju na potencijalnu mogućnost širenja A. trifida kod nas i u Evropi, što može biti ozbiljan rizik za agrofitocenoze i ekosistem u celini. Stoga, cilj ovih istraživanja bio je da se utvrdi jačina intra- i interspecijske kompeticije unutar i između A. trifida i A. artemisiifolia pri različitom odnosu njihove brojnosti u prirodnom staništu, odnosno da se proceni da li će A. trifida potisnuti A. artemisiifolia ukoliko se nađu na istom staništu, a takođe i kakve štete se mogu očekivati po useve i ekosistem. U poljskim uslovima (2016. i 2017. godine) na području Šapca, selo Dobrić, primenom modela zamenjujućih serija („Replacement design“) postavljen je ogled po potpuno slučajnom blok sistemu u četiri ponavljanja. Paralelno su rađena dva ogleda, jedan sa ukupnom brojnošću ambrozija (A. trifida + A. artemisiifolia) od 10 (mala gustina) i drugi od 100 (velika gustina) biljaka/m2 pri čemu je ispitivano šest tretmana, odnosno šest odnosa brojnosti A. trifida/A. artemisiifolia (%): 100/0, 80/20, 60/40, 40/60, 20/80, 0/100. Pored zadatog odnosa brojnosti ambrozija po jedinici površine ostali korovi koji su nicali nisu uklanjani da bi se utvrdio efekat interakcije A. trifida i A. artemisiifolia na njihov rast i razviće. Na osnovu vegetativnih (visina i širina biljaka, broj listova, suva masa) i generativnih parametara (broj glavica i cvetova, broj i masa semena) tokom tri ocene (jul, avgust, septembar) proučavana je inter- i intraspecijska kompeticija A. trifida i A. artemisiifolia biljaka. U drugoj eksperimentalnoj godini (2017.), usled povoljnijih meteoroloških prilika, kod obe ambrozije, u obe gustine i u svim tretmanima (različit odnos brojnosti ambrozija/m2) vrednosti svih merenih (vegetativni, generativni) parametara su bile veće. U obe gustine (10 i 100 biljaka/m2), utvrđeno je da sa porastom brojnosti A. trifida u koasocijaciji sa A. artemisiifolia vrednosti vegetativnih parametara kod A. trifida se smanjuju, odnosno kod A. artemisiifolia rastu. Takav trend, tokom obe eksperimentalne godine i obe gustine, ukazuje na izraženiju intraspecijsku kompeticiju kod A. trifida biljaka, dok je kod A. artemisiifolia bilo suprotno. Sa porastom brojnosti A. artemisiifolia smanjenjem A. trifida biljaka vegetativni parametri bili su u porastu što ukazuje na izraženiju interspecijsku kompeticiju kod A. artemisiifolia. Kao najindikativniji parametar za procenu kompetitivnosti pokazala se suva masa po biljci i po m2. U tretmanima sa 20% udela A. trifida u odnosu na A. artemisiifolia (2/8 biljaka/m2 u malim gustinama, 20/80 biljaka/m2 u velikim gustinama) suva masa A. trifida bila je najveća, a kod A. artemisiifolia najmanja. Međutim, pri odnosu brojnosti 50/50 (%) obe ambrozije imale su istu produkciju suve mase/biljci što znači da jedna drugu neutrališu (tip interakcije neutralizam)...

Ambrosia trifida L. and A. artemisiifolia L. belong to allochthonous invasive weed species, and as newcomers in colonized areas, often cause great damage to the biodiversity of indigenous flora, as well as to plant production. Unlike A. artemisiifolia, which is widespread in our country on agricultural and non-agricultural land, A. trifida is currently locally present in the area of Central Bačka. Recent research indicates the potential for the spread of A. trifida in our country and Europe, which can be a serious risk for agrophytocenoses and whole ecosystems. Therefore, these studies aimed to determine the strength of intra- and interspecies competition within and between A. trifida and A. artemisiifolia, at different ratios of their presence in a natural habitat, i.e. to assess whether A. trifida will suppress A. artemisiifolia if found in the same habitat, and what level of damage to crops and ecosystems can be expected. In field conditions (during 2016 and 2017) in the area of Šabac, in village of Dobrić, a trial was set up according to the completely random block system with four repetitions, using the replacement series model (Replacement design). Two experiments were performed at the same time, one with a total number of ragweed (A. trifida + A. artemisiifolia) of 10 (low density) and the other of 100 (high density) plants/m2, where six treatments and six A. trifida/A. artemisiifolia (%) ratios were examined: 100/0, 80/20, 60/40, 40/60, 20/80, 0/100. In addition to the given ratio of the number of ragweeds per area unit, other weeds that sprouted were not removed to determine the effect of the interaction of A. trifida and A. artemisiifolia on their growth and development. Inter- and intraspecific competition between A. trifida and A. artemisiifolia plants were studied based on vegetative (height and width of plants, number of leaves, dry mass) and generative parameters (number of heads and flowers, number and mass of seeds), during three evaluation periods (July, August, September). In the second year of experiments (2017), due to more favourable meteorological conditions, in both species of ragweed, at both densities and in all treatments (different ratios of ragweed/m2), the values of all measured (vegetative, generative) parameters were higher. Based on the vegetative parameters in both densities (10 and 100 plants/m2), it was determined that by increasing the number of A. trifida in association with A. artemisiifolia, the vegetative parameters of A. trifida plants decreased, i.e. A. artemisiifolia vegetative parameters increased. Such pattern during both experimental years and in both densities, indicates a more pronounced intraspecific competition in A. trifida plants, while in A. artemisiifolia it was the opposite. With the increase of the number of A. artemisiifolia and the decrease of A. trifida plants, the vegetative parameters were on the rise, which indicates a more pronounced interspecific competition in A. artemisiifolia. The most reliable parameter for competitiveness assessment was the dry mass per plant and per m2. In treatments with 20% share of A. trifida in relation to A. artemisiifolia (2/8 plants/m2 in low densities, 20/80 plants/m2 in high densities), the dry mass of A. trifida was the highest and in A. artemisiifolia the lowest. However, at a ratio of 50/50 (%) both ragweeds had the same dry mass/plant which indicates that they neutralize each other (a type of interaction - neutralization)...