Fizičko-antropološke karakteristike stanovnika urbanih i ruralnih naselja provincije Sredozemne Dakije IV-VII veka

Abstract

Predmet istraživanja ove doktorske disertacije su fizičko-antropološke karakteristike stanovnika urbanih i ruralnih naselja, u severozapadnom delu provincije Sredozemne Dakije u periodu IV–VII veka. U disertaciji se polazi od pretpostavke da su se bioarheološke karakteristike drevnih populacija menjale u skladu sa mestom i načinom života, odnosno da se u urbanim i ruralnim naseobinskim celinama, živelo različitim kvalitetom života, da su sanitarni uslovi i ishrana bili drugačiji, da je zdravstveni status bio bolji u urbanim naseljima, kao i da je stanovništvo u ruralnom okruženju bilo izloženije težem fizičkom radu. Te stoga, ciljevi istraživanja su da se na osnovu rezultata antropološke analize humanog osteološkog materijala predstave uslovi života i zdravstveni status dečijih i odraslih individua (praćenjem prisutnosti, odnosno odsutnosti dentalnih, metaboličkih i infektivnih oboljenja, artritisa i patoloških promena na pršljenovima), kao i to da se na osnovu analize enteza prikaže intezitet fizičkih aktivnosti koje su individue obavljale. Humani osteološki materijal analiziran u ovoj studiji čine 243 skeleta sa nekropola otkrivenih u jugoistočnom delu Srbije: Jagodin Mala – Bulevar vojvode Mišića (Niš, antički Naissus), nekropola na kojoj je sahranjivano gradsko stanovništvo, Gladno polje i Latinsko grobište (Bela Palanka, okolina antičke Remesiana-e), nekropole na kojima su sahranjivani stanovnici vile rustike, i Begov most – Staničenje (okolina Pirota, kasnoantički lokalitet Gradište), nekropola na kojoj su sahranjivani stanovnici kasnoantičkog naselja. Rezultati istraživanja su pokazali razliku u stepenu smrtnosti u najranijim životnim kategorijama, prisutnosti metaboličkih i infektivnih oboljenja i nutritivnog stresa kod dečijih individua. Međutim iako ove razlike nisu bile od statističkog značaja, manja stopa smrtnosti u prvim godinama života, kao i manja učestalost metaboličkih oboljenja i nutritivnog stresa (poput skorbuta, cribrae orbitaliae i porozne hiperostoze) kod dece koja su živela u gradskom okruženju, jasno ukazuju na bolje životne uslove u Naisu nego u ostalim naseljima. Kada je reč o odraslim individuama, vidljivo je da najveću učestalost u svim analiziranim dentalnim i skeletnim patologijama imaju stanovnici vile rustike. Značajne statističke razlike prisutne u kategoriji osteoartritisa i Šmorlovog defekta, praćene razlikom u stepenu ispoljavanja enteza, jasno ukazuju da se gradsko stanovništvo manje bavilo fizičkim radom u odnosu na stanovnike vile rustike, posebno kada su u pitanju individue ženskog pola. Da su stanovnici u kasnoantičkom gradu i naselju imali bolje uslove života, ukazuje i manja učestalost parametara za nutritivni stres, poput cribrae orbitaliae i porozne hiperostoze. Komparativne analize, sprovedene u ovoj disertaciji znatno su pomogle razumevanju života u različim neseobinskim celinama tokom kasnoantičkog perioda na teritoriji Srbije, i samim tim su otvorile mnogobrojna pitanja, kojima u budućnosti treba posvetiti pažnju