Morfometrijska i filogenetska analiza vrsta familije Elmidae (Insecta: Coleoptera) Balkanskog poluostrva

Abstract

Akvatični tvrdokrilci familije Elmidae, iako su prepoznati kao važna grupa u bioindikaciji vodenih ekosistema, na području Balkanskog poluostrva su još uvek taksonomski nedovoljno istraženi. Stoga, u svrhu sveobuhvatne analize ove familije, primenjena je intergrativna taksonomija koja objedinjuje morfometrijske, ekološke i molekularne analize taksona. Tradicionalnom morfometrijskom analizom, koja je obuhvatila 16 izabranih morfometrijskih parametara tri vrste roda Limnius: L. volckmari, L. intermedius i L. opacus, i tri vrste roda Elmis: E. cf. aenea, E. cf. maugetii i E. cf. rioloides, utvrđeno je da je kod analiziranih vrsta izražena intra- i interspecijska populaciona varijabilnost. Postoji uticaj abiotičkih, pre svega fizičkih i hemijskih parametara vode na morfometriju navedenih vrsta, kao i na sastav i strukturu populacija iz različitih zemalja Balkana (Srbija, Bosna i Hercegovina i Bugarska). Kod vrste E. maugetii analiziran je uticaj hidrološkog pritiska na morfometriju vrste i pokazano je da su krupnije jedinke nađene u rekama sa većim proticajem. Filogenetska analiza elmida Balkana obuhvatila je 8 taksona iz Srbije, Hrvatske, Bugarske, Severne Makedonije i Grčke. Različite populacije istih vrsta pokazuju slabo izraženu intraspecijsku geografsku varijabilnost unutar analiziranih gena mitohondrijalne DNK, što je potkrepljeno rezultatima ovog istraživanja. Kod vrste Elmis maugetii analizirani su i populacioni-genetički parametri i utvrđene razlike populacija sa Balkana u odnosu na populacije 6 zemalja u Evropi i jedne u severnoj Africi. Genetički diverzitet ove vrste je manji na severu, što ukazuje da je mogući postglacijalni pleistoicenski koridor rekolonizacije počeo sa područja Balkanskog poluostrva koje predstavlja njen glavni glacijalni refugijum u Evropi.

Aquatic beetles of the family Elmidae, whilst recognized as important bioindicator group, are still taxonomically poorly explored in the Balkan Peninsula. Thus, for the purpose of comperhensive analysis of this family, the integrative taxonomic approach was applied comprising morphometric, ecological and molecular taxa analyses. Based on traditional morphometric analysis, including 16 selected morphometric parameters of three species of the genus Limnius: L. volckmari, L. intermedius and L. opacus as well as of three species of the genus Elmis: E. cf. aenea, E. cf. maugetii and E. cf. rioloides it is asserted that intra- and interspecific population variability were expressed. Abiotic factors, predominantly physical and chemical parameters of water affected the species’ morphometrics, and population composition and structure from different Balkan’s countries (Serbia, Bosnia and Hercegovina and Bulgaria). For E. maugetii the influence of hydrological pressure to the species’ morphometrics was analysed and it was shown the larger specimens were found in streams characterised by higher flow velocity. Phylogenetic analysis of the Balkan’s riffle beetles included eight taxa from the following countries: Serbia, Croatia, Bulgaria, North Macedonia and Greece. Different populations of same taxa barcoded had low intraspecific geographic variation within analysed mtDNA genes, which was corroborated by the results of the present study. For Elmis maugetii the population-genetic parameters were calculated for the Balkans’ populations and compared to six European countries and one North African country as well. Genetic diversity of E. maugetii was lower in northern latitudes of Europe revealing the species possible postglacial recolonization corridore most likely started from the Balkan Peninsula, suggested as the species’ main glacial refugium in Europe.