Morfološka diferencijacija larvenih stadijuma odabranih vrsta žaba rodova Rana i Bufo na području Srbije

Abstract

Mrke žabe (Rana dalmatina, R. graeca, R. temporaria) i obična krastača (Bufo bufo) na području Srbije mogu biti sintopne, a ulaze u vodena staništa samo tokom kratkog reproduktivnog perioda u rano proleće. Punoglavci provode duži vremenski period u vodenim staništima i lakše su uočljivi u odnosu na adulte. Analiza njihove morfologije je jedan od mogućih načina taksonomske identifikacije, naročito u slučajevima kada su genetičke metode nedostupne. Kod nekih vrsta punoglavci na ranim stupnjevima su vizuelno veoma slični, što otežava njihovu identifikaciju na terenu. Definisani su sledeći osnovni ciljevi: utvrditi osobine spoljašnje morfologije punoglavaca analiziranih vrsta žaba na osnovu kojih se može odrediti njihova taksonomska pripadnost; utvrditi efikasnost primene analiza oblika tela punoglavaca u taksonomskoj identifikaciji; razviti procedure za njihovu pouzdanu, brzu i ekonomičnu taksonomsku identifikaciju. Dodatno, izvršena je taksonomska genetička identifikacija, upoređena je upotreba metoda tradicionalne i geometrijske morfometrije u morfološkoj diferencijaciji ranih larvenih stadijuma, kao i filogenetski i fenetički odnosi analiziranih vrsta. Iz prirode su sakupljeni punoglavci R. dalmatina, R. temporaria i B. bufo na ranim razvojnim stupnjevima. Taksonomska identifikacija izvršena je DNK barkoding metodom, primenom 16S rRNK markera. Metodama tradicionalne morfometrije je utvrđeno da relativna dužina i širina glave predstavljaju karaktere za razlikovanje rodova Rana i Bufo, dok je relativna dužina repa karakter za razlikovanje dve vrste mrkih žaba. Detaljnije analize oblika i veličine laboratorijski uspešno odgajanih punoglavaca R. dalmatina, R. temporaria i B. bufo vršene su metodama geometrijske i tradicionalne morfometrije na ranim stupnjevima razvića. Oba pristupa su dala slične rezultate kada su u pitanju kvantifikacija i opis varijabilnosti veličine i oblika. Za razliku od punoglavaca B. bufo, punoglavci dve vrste roda Rana su sitniji sa manjim telima i repovima dva puta dužim od tela. Kada su poređene dve vrste mrkih žaba, utvrđeno je da punoglavci R. dalmatina imaju kraći rep i veće telo. Međutim, suptilne razlike u obliku distalnog dela repa bilo je moguće detektovati samo primenom geometrijske morfometrije.