Modeli prezentacije društvenih sadržaja u udžbenicima razredne nastave

Abstract

U radu je razmatrana mogućnost efikasnijeg osposobljavanja učenika da razumeju složene društvene odnose i razviju delatne socijalne veštine. Akcenat je na udžbenicima razredne nastave koji integrišu društvene sadržaje. Zagovaraju se modeli kojima se društveni sadržaji u udžbeniku prirode i društva oblikuju kombinacijom ekspozitornog i induktivnog izlaganja, uz recepciono-estetički, egzemplarnoparadigmatski, problemsko-otkrivajući i multimedijalno-višeizvorni pristup. Cilj empirijskog dela bio je da se utvrdi da li, i u kojoj meri udžbenik učestvuje u usvajanju društvenih znanja, razvijanju socijalnih veština, stavova i vrednosti savremenog sveta. Izneta je pregledna analiza prisutnosti i načina izlaganja društvenih sadržaja u udžbenicima razredne nastave od 1945. do 2012. godine, utvrđeni su stavovi nastavnika o uspešnosti njihove prezentacije u udžbeniku koji se koristi, i sagledana su mišljenja učenika u pogledu usvajanja društvenih sadržaja iz udžbenika prirode i društva. Rezultatima istraživanja konstatovano je da udžbenik razredne nastave nije prevazišao tradicionalni koncept, i da je ekspozitorno izlaganje informacija u gotovom vidu još uvek opredeljujući način kojim se predstavljaju društveni sadržaji. Zaključuje se da je za efikasnije usvajanje i razvijanje društvenih znanja, veština i vrednosti potrebna metodička transformacija načina kojima se oni prezentuju u udžbeniku; zbog čega su recepciono-estetički, egzemplarnoparadigmatski, problemsko-otkrivajući i multimedijalno-višeizvorni model predloženi kao adekvatna praktična rešenja u savremenom udžbeniku prirode i društva.

This paper discusses the possibility of more effective training of students to understand the complex social relationships and develop social responsibility operative skills. The emphasis is on class teaching textbooks in which social content is integrated. This paper suggests models in which the social contents in the textbook of nature and society are modeled as a combination of inductive and expository presentation, and the receptive-aesthetic, exemplary-paradigmatic, problem-solving and multimedia-multiple sources accessing. The aim of the empirical part was to determine whether, and to what degree textbooks participate in the development of social skills, learning behavior and values of the modern world. An overview analysis of presence and the mode of presentation of social content in the textbooks of class teaching from 1945 until 2012 is presented. Teachers' attitudes about the effectiveness of their presentation in the textbooks being used were identified, and students’ opinions regarding the adoption of the social nature of the content of textbooks were perceived. The results of the research concluded that the textbooks of class teaching has not overcome the traditional concept, and the expository presentation of information in the form of cash yet decisive manner that the present social content. It is concluded that the effective development of social knowledge, skills and values requires methodical transformation of the mode of presentation of content, having receptive-aesthetic, exemplaryparadigmatic, problem-discovering and multimedia-multiple sources model proposed as adequate practical solutions to contemporary textbook of nature and society.