Tribološke karakteristike kliznih ležaja od kompozitnim materijala sa polimernom osnovom

Abstract

Osnovna ideja ove disertacije je izrada numeričkog modela habanja kliznih ležaja u kontaktu sa rukavcem vratila. Numerički model je u poređenju sa postojećim eksperimentalnim metodama u vremenskom smislu brži, a u ekonomskom isplativiji, pa je uspostavljanje ovog modela od velikog, kako naučnog, tako i praktičnog značaja. Kako bi se došlo do krajnjeg cilja, bilo je neophodno primeniti i kombinovati nekoliko različitih metoda: eksperimentalnu, analitičku i statističku i numeričku. Predložena je metodologija za određivanje pohabane zapremine tela prstenastog poprečnog preseka (klizni ležaj) u kontaktu sa cilindrom (vratilo), kombinovanjem eksperimentalnog i analitičkog postupka, a na osnovu promene debljine zida uzorka. Metodologija se može primenjivati za bilo koji materijal uzorka gorenavedene geometrije. Zapremina pohabanog materijala se dalje koristi za izračunavanje Arčardove konstante, koja je neophodan ulazni podatak za simulaciju habanja. Jedan od doprinosa disertacije je tačna vrednost Arčardove konstante za materijal PTFE poliamid. Dobijena vrednost je verifikovana poređenjem sa materijalima sličnih karakteristika iz literature. Vrednosti imaju visok stepen korelacije. U uslovima dovođenja polimernog uzorka u kontakt sa tečnošću (inicijalno podmazivanje, čišćenje u ultrazvučnoj kadi), utvrđeno je da se ne može uspostaviti veza između masenog i zapreminskog habanja, zbog osobine polimera da upija tečnost, čija masa tako nadomešta deo mase pohabanog materijala. Stoga se uvek poređenjem masenog i zapreminskog habanja događa da je zapreminsko habanje daleko veće. Analitičkim i numeričkim putem je određen kontaktni pritisak tribo-para. Rezultati dobijeni dvema metodama su približni.

The concept of this dissertation is to develop the numerical model of the wearing process of the sliding bearing in contact with the shaft. If compared to the experimental methods, the numerical method is significantly faster and more cost-effective, thus the development of this model is of great scientific, as well as practical importance. In order to achieve the ultimate goal – the development of the numerical model, it was necessary to apply and combine several different scientific methods: experimental, analytical, statistical and numerical. Combining the experimental and analytical procedure, based on the change in the thickness of the samples’ wall, the methodology for determining the worn volume of the ring (sliding bearing) in contact with the cylinder (shaft) is proposed. This methodology can be applied for the sample made of any material with above mentioned geometry. The worn volume is further used to calculate the Archard coefficient, which is a necessary input value for the wear simulation. Among others, one contribution of this dissertation is the exact value of the Archard coefficient for the material PTFE polyamide. The value obtained by the experiments is verified by comparing it with the Archard coefficients of the similar materials, obtained from the literature. Bringing the polymer sample in contact with the fluid (by initial lubrication, cleaning in the ultrasonic bath, etc.), it absorbs certain amount of the fluid. The mass of the absorbed fluid compensates an amount of the worn mass. Hence, if compared volumetric loss with the mass loss, the volumetric loss will always appear significantly higher, and these two approaches of the loss measurements cannot be correlated. This is also proved in this thesis. The contact pressure of the tribo-pair is determined by analytically and numerically. The results obtained by two different methods are in high correlation.