Merni atributi u finansijskom izveštavanju i periodični rezultat preduzeća

Abstract

APSTRAKT: Finansijsko izveštavanje je područje računovodstva koje se bavi prikazivanjem finansijskih izveštaja i pratećih informacija, prevashodno eksternim interesnim grupama preduzeća. Jedan od najvažnijih aspekata finansijskog izveštavanja je merenje. Merenje predstavlja proces utvrđivanja novčanih iznosa (vrednosti) pozicija finansijskih izveštaja. Njegova važnost proizlazi iz činjenice da direktno determiniše iznos sredstava i obaveza u izveštaju o finansijskom položaju, a samim tim i iznos prihoda i rashoda u izveštaju o ukupnom rezultatu, i, u krajnjem, neto rezultata i neto ukupnog rezultata. Važna pretpostavka procesa merenja je izbor mernog atributa (osnove merenja) kojim će se priznate pozicije finansijskih izveštaja brojčano izraziti. Savremeno finansijsko izveštavanje se karakteriše upotrebom više mernih atributa, tj. upotrebom mešovitog sistema (modela) merenja, pri čemu su istorijski trošak i fer frednost najzastupljeniji merni atributi u teorijskim razmatranjima i praksi. Predmet istraživanja u doktorskoj disertaciji su merni atributi u finansijskom izveštavanju i njihov uticaj na način merenja i prikazivanja periodičnog rezultata preduzeća. S tim u vezi, razmatrani su istorijski trošak, fer vrednost, neto rezultat, ostali ukupan rezultat i ukupan rezultat preduzeća. Osnovni cilj doktorske disertacije je da se teorijsko-metodološki i empirijski sagleda veza između istorijskog troška i fer vrednosti, s jedne strane, i aktuelnih oblika periodičnog rezultata preduzeća, s druge strane. Teorijska razmatranja su pokazala da se fer vrednost ne može uvek smatrati relevantnijim i pouzdanijim mernim atributom od istorijskog troška, kao i da je zaokret od računovodstva istorijskog troška ka računovodstvu fer vrednosti uticao na formalnu i materijalnu modifikaciju periodičnog rezultata. U doktorskoj disertaciji je izvršena i empirijska analiza na uzorku od 500 slučajno odabranih preduzeća, različite veličine, delatnosti i pravne forme sa sedištem u Republici Srbiji. Istraživanje, zasnovano na pojedinačnim finansijskim izveštajima posmatranih preduzeća, otkrilo je da: (a) sastavljači finansijskih izveštaja u Republici Srbiji prilikom naknadnog merenja nekretnina različitih od investicionih, postrojenja i opreme češće koriste model istorijskog troška nego model zasnovan na fer vrednosti, dok se češće opredeljuju za model zasnovan na fer vrednosti prilikom naknadnog merenja investicionih nekretnina, (b) postoji pozitivna korelacija između neto rezultata i neto ukupnog rezultata, (v) ne postoji statistički značajna razlika između neto rezultata i neto ukupnog rezultata i (g) postoji izraženija promenljivost u vremenu neto ukupnog rezultata nego neto rezultata.

ABSTRACT: Financial reporting is area of accounting that deals with presentation of financial statements and accompanying information primarily to the external stakeholders of company. One of the most important aspects of financial reporting is measurement. Measurement is the process of determining the monetary amounts (values) of the financial statements items. The importance of measurement stems from the fact that it directly determines the amount of assets and liabilities in the statement of financial position and therefore the amount of revenues and expenses in the statement of comprehensive income and lastly the amount of net income and net comprehensive income. An important assumption of the measurement process is the selection of the measurement attribute (the basis of measurement) which serves for numerical expression of the recognized financial statements items. Contemporary financial reporting is characterized by the usage of several measurement attributes, i.e. usage the mixed system (model) of measurement, whereby the historical cost and fair value are the most commonly used measurement attributes in the theoretical considerations and practice. The subjects of the doctoral thesis research are the measurement attributes in the financial reporting and their influence on the method of measuring and presenting the periodical earnings of the company. In this regard, historical cost, fair value, net income, other comprehensive income and comprehensive income were considered. The main aim of the doctoral thesis is theoreticalmethodological and empirical examination of the relationship between the historical cost and fair value, on the one hand, and the contemporary forms of the periodical earnings of the company, on the other hand. Theoretical considerations showed that the fair value cannot always be treat as more relevant and reliable measurement attribute than the historical cost, as well as that shift from the historical cost accounting to the fair value accounting has influenced formal and material modification of the periodical earnings. Empirical analysis in the doctoral thesis has been conducted on the sample of 500 randomly selected companies of different size, activity and legal form with head office in the Republic of Serbia. Research based on the separate financial statements of the observed companies revealed that: (a) financial statements preparers in the Republic of Serbia more often use the historical cost model for the subsequent measurement of the properties other than investment properties, plant and equipment, while more often use the model based on fair value for the subsequent measurement of the investment properties, (b) there is a positive correlation between the net income and the net comprehensive income, (c) there is no statistically significant difference between the net income and the net comprehensive income and (d) the net comprehensive income is more volatile in time than the net income.