Umetnički detalj u novelama Antona Pavloviča Čehova

Abstract

U doktorskoj disertaciji pod nazivom Umetnički detalj u novelama Antona Pavloviča Čehova razmatran je problem definicije umetničkog detalja na osnovu postojećih istraživanja u nauci o književnosti. Razmotrene su takođe specifičnosti umetničke detaljizacije u stvaralaštvu A. P. Čehova, funkcionisanje umetničkog detalja kako u sferi predmetne, tako i u sferi senzorne slikovitosti. Virtuoznost Čehova kao pisca se odlikuje u njegovoj sposobnosti da uz pomoć malog pokaže i otkrije veliko. Ovaj princip se kod njega primenjuje svugde kako na nivou strukture teksta dela, kada govorimo o umetničkim detaljima, tako i na nivou njegovog celokupnog stvaralaštva. Polazeći od toga, da je detalj smisaono jezgro umetničke slike, tipologiju umetničkih detalja smo u ovom istraživanju izgradili na osnovu toga, na kakav aspekat navedene slike pisac obraća našu pažnju, tj. kakvo je njeno prvenstveno značenje u određenom fragmentu teksta. Tokom analize koja se bazirala na blizu od tri stotine Čehovljevih dela, primetili smo da njegovi detalji često sadrže u sebi više idejno-sadržinskih smislova, na osnovu kojih je u ovom radu izgrađena klasifikacija detalja. Radom na tekstu analitički je opisan umetnički detalj koji je bio razmotren u kontekstu smisaonog jezgra umetničke slike. Metode istraživanja (tipološka i hermeneutička) su predodređene koncepcijom proučavanja celovitosti umetničke slike umetničkog dela. Došli smo do zaključka da analiza umetničkog detalja, isto kao i proces njegovog formiranja, ne ograničava se čvrstim okvirima, te je zato nemoguće stvoriti jedinstvenu tipologiju umetničkih detalja. Tajna čehovljevskog detalja sastoji se u na trenutak neobičnom, originalnom samoodnosu njegovog plana izraza sa planom sadržaja. Piščevo umeće izražava se u pronicanju u suštinu prikazane slike i pri tom korišćenju minimalne količine jezičkih sredstava. Jezičke jedinice su odabrane na taj način da recipijent tokom složenog intelektualnog procesa dobija predstavu o umetničkoj slici, ovaploćenoj u piščevom svetu. Analiza poetike Čehovljevog detalja dovodi do zaključka da umetnički detalj u piščevim novelama jeste jedan od najvažnijih načina umetničke izražajnosti, koji često dobija svojstva simbola, metafore, poređenja ili personifikacije stapajući se sa njima u svojoj glavnoj izražajnoj funkciji. Stvaralaštvo A. P. Čehova dalo je sliku sveta koja nije oslobođena sporednog i slučajnog, podjednako imajući u vidu sve strane ljudskog postojanja, tj. sliku sveta u njegovoj novoj složenosti.