Ekonomija ranovizantijske metropole Caričin grad: arheozoološki pristup

Abstract

Predmet istraživanja ove doktorske disertacije su ekonomski obrasci i strategije u načinu uzgoja i eksploatacije životinja u kratkom životu ranovizantijskog Caričinog grada kroz arheozoološku perspektivu. Zbog svoje specifičnosti, kratkog trajanja i obima istraženosti, Caričin grad predstavlja jedno od najznačajnijih nalazišta za razumevanje romejske civilizacije na prostoru severnog Ilirika. Sistematsko sakupljanje životinjskih ostataka prilikom arheoloških istraživanja, kao i veličina uzorka, takođe su razlozi odabira ovog lokaliteta za rad na prvoj velikoj arheozoološkoj studiji iz ranovizantijskog perioda na prostoru severnog Ilirika. S obzirom da ranovizantijski period predstavlja vreme tranzicija i transformacija između kasne antike i ranog srednjeg veka na pomenutom prostoru, rezultati analize životinjskih ostataka sa Caričinog grada upoređeni su sa dostupnim podacima iz literature za rimski period i srednji vek u cilju praćenja eventualnih promena. Glavni cilj ove doktorske disertacije bio je utvrđivanje ekonomskih obrazaca u pogledu eksploatacije životinja u različitim delovima grada. Faunalni materijal analiziran u ovoj studiji potiče iz kula Akropolja, istraženog dela naselja na severnoj padini u Gornjem gradu, naselja u jugozapadnom delu Donjeg grada i sonde u severoistočnom podgrađu. Dobijeni rezultati ukazuju da su na svim lokacijama u gradu sa kojih potiče faunalni materijal, ekonomski najznačajnije vrste mali preživari (ovce i koze) i domaće svinje, dok se na osnovu zastupljenosti fetalnih kostiju i kostiju jako mladih jedinki ovce/koze i domaće svinje u faunalnom materijalu iz naselja u Gornjem gradu i naselja u Donjem gradu, može zaključiti da su ove životinje uzgajane unutar bedema Caričinog grada. Na osnovu starosnih struktura i paleopatoloških promena koje su nastale kao posledica eksploatacije životinja za rad, zaključuje se da su goveče, ekvidi (konji, magarci i mule) i kamile gajeni prvenstveno za rad, dok su goveda gajena i za druge proizvode, kao što je mleko, a samo su povremeno korišćene za meso jedinke mlađe od tri godine, tačnije između druge i treće godine života kada je količina mesa najveća i najboljeg kvaliteta. Lov je predstavljao sporednu granu privređivanja u Caričinom gradu. Pored toga što su jelen i divlja svinja najzastupljenije divlje vrste, veliki diverzitet divljači ukazuje više na oportunistički pristup lovu nego strateški. Analiza prostorne distribucije životinjskih ostataka, prvenstveno ostataka riba i to dunavskih i mediteranskih, ukazuje na razlike u ishrani između stanovnika Akropolja i naselja u Gornjem gradu s jedne strane i stanovnika u naselju u Donjem gradu s druge strane, na osnovu čega se uviđa društveno raslojavanje na Caričinom gradu. Na osnovu veličine i procentualne zastupljenosti ekonomski najznačajnijih domaćih vrsta, utvrđeno je da se strategija uzgajanja i upotrebe životinja na Caričinom gradu menja u odnosu na rimski period. Tokom rimskog perioda gajene su krupnije rase domaćih životinja i goveče je predstavljalo najznačajniju vrstu, dok se u 6. veku na Caričinom gradu uzgajaju male lokalne rase domaćih životinja, a ovca i koza predstavljaju ekonomski najznačajnije vrste. Caričin grad je u pogledu stočarstva i eksploatacije životinja predstavljao samostalnu ekonomsku jedinicu koja je obezbeđivala osnovne potrebe u smislu hrane i to dobrim delom unutar i u neposrednoj blizini grada. Na ovakav ekonomski obrazac upućuju i preliminarni rezultati arheobotaničkih istraživanja. Takav način privređivanja posebno je važan za opstanak u kriznim vremenima. Sa druge strane, nalazi egzotičnih vrsta životinja ukazuju da su stanovnici Caričinog grada tokom većeg dela trajanja života u njemu imali dinamičnu komunikaciju sa drugim, udaljenim krajevima Carstva.