Struktura i svojstva višeslojnih Al-Mg traka dobijenih hladnim valjanjem

Abstract

Ispitivan je uticaj akumulativnog spajanja valjanjem (ARB postupak) i konvencionalnog hladnog valjanja (CR postupak) na mehanička i koroziona svojstva standardne AA5083 legure sa 4.2 mas. % Mg i modifikovane legure, sa sadržajem Mg od 5.1 mas.% i dodatkom 0.5 mas.% Zn. Rezultati ispitivanja jednoosnim zatezanjem pokazali su da dolazi do značajnog povećanja parametara čvrstoće i smanjenja izduženja nakon svakog ARB provlaka i sa porastom stepena deformacije CR postupkom. Pokazana je prednost ARB postupka nad klasičnim postupkom hladnog valjanja obzirom da se mogu postići veći stepeni deformacije i veća rafinacija strukture. Pokazano je da povišen sadržaj Mg doprinosi porastu čvrstoće, dok se potencijal za ojačavanje i koroziona otpornost smanjuju. Viši nivo čvrstoće CR traka rezultat je veće gustine dislokacija i izraženijeg deformacionog ojačavanja zbog intenzivnije interakcije dislokacija kod konvencionalnog valjanja u odnosu na ARB postupak. Rezultati testa gubitka mase (NAMLT) pokazali su otpornost jednoslojnih CR i višeslojnih ARB traka ispitivanih legura prema intergranularnoj koroziji (IGC) u deformisanom stanju. Međutim, nakon 7 dana senzitizacije na 100 i 150 °C, CR uzorci AA5083 legure postaju osetljivi, dok ARB uzorci ostaju otporni prema IGC. Za razliku od standardne legure, CR i ARB trake modifikovane legure pokazale su veliku osetljivost prema IGC nakon tretmana senzitizacije. Osetljivost prema IGC u korelaciji je sa različitom morfologijom i raspodelom β-faze (Mg2Al3) istaložene tokom senzitizacije. Otkriveno je da postojanje smicajnih traka usled intenzivne plastične deformacije u višeslojnoj ARB strukturi, i pasivnog filma između slojeva doprinosi povoljnoj raspodeli β-faze u strukturi otpornih ARB uzoraka što su potvrdili i rezultati elektrohemijskih ispitivanja. U slučaju IGC osetljivih CR uzoraka, velika količina β-faze istaložena je duž granica zrna. Elektrohemijski parametri su u dobroj korelaciji sa rezultatima NAML testa, koji su potvrdili prednost ARB višeslojne strukture u odnosu na konvencionalno hladno valjanu, i ustanovljeno je da ARB postupak ima realnu mogućnost praktične industrijske primene za izradu višeslojnih traka jer omogućava transformaciju Al-Mg legura u materijale novih, pobolјšanih svojstava.

Influence of accumulative roll bonding (ARB) and conventional cold rolling (CR) on the mechanical and corrosion properties of an AA5083 type alloy with 4.2 wt% Mg and a modified alloy with 5.1 wt% Mg and addition of 0.5 wt% Zn was studied. Tensile tests showed significant increase in strength and a decrease in elongation after each ARB deformation and cold rolling reductions. The advantage of ARB processing over conventional cold rolling was due to the possibility to achieve high degree of deformation and a grain structure refinement. Higher Mg content in a modified AA5083 alloy contributed significantly to the increase in strength, while strain hardening potential and corrosion resistance were reduced. The higher strength level of cold rolled material was attributed to higher dislocation density and the hardening effect due to more intensive dislocation interactions compared to ARB processed material. Results of nitric acid mass loss test (NAMLT) revealed that cold rolled (CR) monometal and ARB processed multilayered specimens were resistant toward intergranular corrosion (IGC) in as-deformed state. However, after 7 days of sensitization at 100 and 150 °C, CR material of AA5083 alloy became IGC sensitive, while ARB specimens stayed resistant. On the other hand, both cold rolled and ARB processed specimens of a modified alloy became IGC susceptible after sensitization. IGC susceptibility of the tested alloys can be correlated with different morphology and distribution of β-phase (Mg2Al3) precipitated during sensitization. It was found that an extensive shear banding within ARB multilayered structure and the existence of passive film between the layers contributed a favorable distribution of β-phase in the structure of IGC resistant ARB specimens. In case of IGC susceptible cold rolled specimens, large amount of β-phase precipitated preferentially along the elongated grain boundaries. Electrochemical parameters were in a good correlation with the results of NAML tests, which in turn, confirmed the superiority of ARB multilayered structure over conventional cold rolled structure in terms of IGC susceptibility and corrosion stability.