Procena i prognostičke implikacije endotelne funkcije kod obolelih od atrijalne fibrilacije

Abstract

UVOD: u atrijalnoj fibrilaciji (AF) povišen je rizik od tromboembolijskih (TE) komplikacija praćenih visokim mortalitetom ili trajnim invaliditetom. Poslednjih godina je pokazano da povišenom TE riziku, pored staze krvi u levoj pretkomori (LP), doprinose strukturne i funkcionalne promene endotela LP, kao i povišeni nivoi cirkulišućih medijatora koji odražavaju proinflamatorno (npr. C-reaktivni protein, CRP, fibrinogen), prokoagulantno (npr. D-dimer), prooksidativno stanje (npr. oksidisani lipoproteini male gustine, oxLDL) i neurohormonalnu aktivaciju (npr. B-tip natriuretskog peptida, BNP). Endotelno oštećenje je najčeće povezano sa povišenom koncetracijom von Willebrandovog faktora (vWF) u krvi, za koji se smatra da potiče iz oštećenog endokarda LP. Kod jednog broja obolelih, dokumentovani su i znaci disfunkcije endotela arterijskih krvnih sudova (snižena endotel-zavisna dilatacija, flow-mediated dilation, FMD), a pokazana je i povezanost endotelnog oštećenja, prokoagulantnih medijatora i remodelovanja LP. Međutim, ostalo je nerazjašnjeno da li je endotelna disfunkcija prisutna kod svih obolelih od AF (nezavisno od kliničkog tipa aritmije ili pridruženog kardiovaskularnog oboljenja), da li je endotelna disfunkcja ograničena na LP ili obuhvata i disfunkciju vaskularnog endotela i da li doprinosi prokoagulantnom, proinflamatornom i prooksidativnom stanju. Takođe, prognostički značaj endotelne (dis)funkcije u pogledu uticaja na morbiditet i mortalitet obolelih od AF nedovoljno je ispitan. CILJEVI ISTRAŽIVANJA: (I) Procena vaskularne endotelne funkcije ultrazvučnom metodom endotel-zavisne vazodilatcije brahijalne arterije (FMD) kod obolelih od AF sa i bez strukturnog srčanog oboljenja i kardiovaskularnih (KV) faktora rizika. (II) Poređenje pokazatelja endotelne funkcije obolelih od AF i zdravih osoba. (III) Procena povezanosti pokazatelja endotelne funkcije određenih pomoću FMD metode i laboratorijskih pokazatelja endotelnog oštećenja (vWF), inflamacije (CRP, fibrinogen), tromboze (D-dimer), neurohormonalne aktivacije (BNP) i oksidativnog stresa (oxLDL). (IV) Ispitivanje povezanosti endotelne funkcije (FMD i vWF) i remodelovanja LP, izraženog ehokardiografskom procenom volumena LP. (V) Ispitivanje značaja endotelne funkcije za prognozu različitih oblika AF (paroksizmalne, perzistentne, permanentne) kod osoba sa i bez strukturnog srčanog oboljenja...

INTRODUCTION: atrial fibrillation (AF) confers an increased risk of thromboembolic (TE) complications, associated with high mortality and disability rates. Besides blood stasis in the left atrium (LA), recent evidence attributed increased TE risk in AF to the structural and functional changes of the atrial endocardium and to the raised blood levels of pro-inflammatory (i.e C-reactive protein, CRP, fibrinogen), pro-thrombotic (i.e D-dimer), and pro-oxidative (oxidized low density lipoprotein, oxLDL) mediators and increased neurohormonal activity (i.e. B-type natriuretic peptide, BNP). Endothelial dysfunction in AF was associated with increased plasma levels of von Willebrand factor (vWF), considered a marker of endocardial damage. In some instances, decreasedendothelium dependent vasodilation (FMD) was documented in the peripheral blood vessels of AF patients, accompanied by increased levels of procoagulant factors and evidence of LA remodeling. However, whether endothelial dysfunction is present in all AF subjects (regardless of AF type or associated comorbidities) and whether endothelial dysfunction is systemic or confined to the LA endocardium remains unclear. The association of endothelial dysfunction with markers of inflammation, oxidative and prothrombotic state and neurohormonal activation is also unclear. The prognostic significance of endothelial dysfunction in AF remained largely un-investigated. AIMS: (I) Assessment of brachial artery FMD by vascular ultrasound in AF patients with and without associated cardiovascular (CV) disease. (II) Comparison of FMD in AF patients with healthy controls in sinus rhythm. (III) Assessment of the association between markers of endothelial (dys)function (FMD, vWF) and biomarkers of inflammation (CRP, fibrinogen), thrombosis (D-dimer), oxidative stress (oxLDL) and neurohormonal activity (BNP). (IV) Assessment of the association of markers of endothelial (dys)function (FMD, vWF) with LA remodeling as evidenced by echocardiographic determination of the LA volume. (V) Evaluation of the prognostic significance of endothelial (dys)function for adverse vascular events in AF patients with and without CV disease...