Razvoj inovativne metodologije utvrđivanja kriterijuma za ekološko označavanje građevinskih proizvoda na bazi pečene gline u Republici Srbiji

Abstract

U Republici Srbiji do sada nije kreiran uniformni model ekološkog označavanja za građevinske proizvode na bazi pečene gline. Vodeći proizvođači jedine podatke o svojim proizvodima daju u katalozima, ističući da su napravljeni od ekoloških sirovina i da su energetski efikasni. Podaci o proizvodnom procesu, emisijama zagađujućih materija i predviđenim merama zaštite životne sredine najčešće nisu dostupni. Polazeći od činjenice da proizvodnja ovih proizvoda značajno utiče na životnu sredinu, nametnula se potreba za razvojem inovativne metodologije utvrđivanja kriterijuma za ekološko označavanje građevinskih proizvoda na bazi pečene gline u Republici Srbiji. U tu svrhu kreiran je set od 24 indikatora. Izdvojeni indikatori su opisnog karaktera i da bi se mogli procenjivati, bilo je neophodno da im se dodeli vrednost. Na osnovu raspoložive stručne i naučne literature, izvršeno je određivanje prioriteta indikatora metodom prioritizacije koja se zasniva na proceni uticaja građevinskih proizvoda na bazi pečene gline na kvalitet životne sredine i na zdravlje ljudi. Metoda je kombinovana sa procenom prioriteta održivosti 3BL pristupa. U fokusu sprovedenog istraživanja bila su tri najčešće korišćena proizvoda – fasadna opeka, standardni blok i energetski blok. Kriterijumi za sticanje prava proizvođača građevinskih proizvoda na ekološko označavanje njihovih proizvoda, definisani su poređenjem individualne ukupne zbirne vrednosti indikatora pojedinačnog proizvođača u odnosu na referentnu zbirnu vrednost. Pravo na ekološku oznaku prema tako definisanim kriterijumima imali bi proizvođači čija je ukupna zbirna vrednost indikatora veća od 80% od usvojene referentne zbirne vrednosti. Ukoliko je ta vrednost između 70% i 80%, proizvođač uz izvesne korekcije može steći pravo na ekološku oznaku. Za vrednosti koje su niže od 70%, proizvođač ne može steći ekološku oznaku. Verifikacija razvijene metodologije izvršena je na vodećim proizvođačima građevinskih proizvoda na bazi pečene gline iz tri regije – Zapadna Srbija, Južno Pomoravlje i Severna Srbija. Rezultati verifikacije pokazuju da vodeći proizvođač iz regije Severna Srbija ima pravo na ekološko označavanje. Za proizvođače koji nakon sprovedenog postupka verifikacije ne zadovoljavaju kriterijume za dobijanje ekološke oznake koja se temelji na indikatorskom pristupu, kao što je slučaj za proizvođače regija Zapadna Srbija i Južno Pomoravlje, ne može se tvrditi da njihovi proizvodi to ne zaslužuju. Iako je istraživanje sprovedeno na tri najčešće korišćena proizvoda  fasadna opeka, standardan blok i energetski blok, pristup bi se mogao primeniti i na ostale proizvode iz ove grupe, uz poštovanje njihovih specifičnih karakteristika. Nadogradnjom razvijenog seta od 24 prioritetna indikatora stvorila bi se mogućnost jednake primene razvijenog metodologiji na sve građevinske proizvode na bazi pečene gline, za sve proizvođače u ovoj oblasti u Republici Srbiji, ali i u inostranstvu.