Uticaj vortioksetina na kognitivne simptome kod bolesnika sa shizofrenijom

Abstract

Uvod. Kognitivni simptomi, odnosno oštećenje kognitivnih funkcija, verovatno su najvažniji i ključni simptomi shizofrenije. Oporavkom kognitivnih funkcija značajno se doprinosi funkcionalnom oporavku bolesnika sa shizofrenijom, sintagmi koja se danas proteže kroz psihijatriju kao novi kriterijum lečenja. Do danas nije utvrđena delotvorna supstanca u lečenju kognitivnih simptoma kod bolesnika sa shizofrenijom. Pošto vortioksetin ima povoljan efekat na kognitivnu disfunkciju kod depresije, nezavisno od antidepresivnog efekta i s obzirom na sličnu etiologiju kognitivne disfunkcije kod shizofrenije i depresije, vortioksetin takođe može da utiče na kognitivnu disfunkciju kod shizofrenije. Cilj. Cilj ovog istraživanja je bio ispitivanje povezanosti između upotrebe vortioksetina i kognitivne efikasnosti kod bolesnika sa shizofrenijom, ispitivanje povezanosti između upotrebe vortioksetina i prisustva depresivnih simptoma, fizičke i socijalne anhedonije kod bolesnika sa shizofrenijom te ispitivanje povezanosti između upotrebe vortioksetina i kvaliteta života (funkcionalni oporavak) kod bolesnika sa shizofrenijom. Materijal i metod. U istraživanju je učestvovalo 120 bolesnika sa shizofrenijom u remisiji koji su zadovoljili uključene kriterijume. Randomizacijom 1:1 bili su podeljeni u dve grupe (tretmanska i kontrolna). Svaka grupa se podelila u tri podgrupe. Tretmanska grupa od 60 bolesnika koji su bili na monoterapiji antipsihotika nove generacije: 20 bolesnika bili su na olanzapinu, 20 bolesnika na risperidonu i 20 bolesnika na aripiprazolu, primali su antidepresiv vortioksetin. Kontrolna grupa od 60 bolesnika (koja je isto bila na monoterapiji antipsihoticima nove generacije: 20 bolesnika su bili na olanzapinu, 20 bolesnika na risperidonu i 20 bolesnika na aripiprazolu) nisu primili antidepresiv vortioksetin. Vortioksetin se davao u dozi od 10 mg (koji bi se po potrebi mogao smanjiti na 5 mg u slučaju loše podnošljivosti). Istraživanje je trajalo 12 nedelja, a bolesnici su testirani tri puta (na početku istraživanja, nakon dva meseca i na kraju istraživanja). Korišćene su merne skale (M.I.N.I., Opšti konstruisani upitnik, PANSS, CDSS, WHOQOL-BREF, Chapman za socijalnu i fizičku anhedoniju, Wechsler WMS-IV (subtestovi vidna reprodukcija I i logičko pamćenje I)), MMSE i MoCa. Od statističkih metoda za analizu podataka ove prospektivne studije koristile su se deskriptivne statističke metode (frekvencije, procenat, aritmetička sredina, standardne devijacije, minimum, maksimum, skewness/zakrivljenost, kurtosis/spljoštenost), generalni linearni modeli, faktorijalna analiza kovarijanse, nacrta 2 x 3 plus kovarijat. Rezultati. U istraživanju je učestvovalo 58% muškaraca i 42% žena obolelih od shizofrenije. Prosečni uzrast oboljenja je iznosio M=21,8 godina (sd=3,54). Kombinacija aripiprazola i vortioksetina u najvećoj meri povezana sa postizanjem viših rezultata na logičkom pamćenju, a najniži rezultati su postignuti kod kombinacije olanzapina i vortioksetina u odnosu na kontrolu grupu. Ispitanici koji su koristili olanzapin te su izloženi tretmanu (vortioksetinu) postižu najviše rezultate na testu vidne reprodukcije, dok ispitanici koji koriste apriprazol, postižu više rezultate na ovom testu, bez vortioksetina. Najveća razlika u postignutim rezultatima između tretmanske i kontrolne grupe se pronalazi kod ispitanika koji koriste risperidon. Postoji statistički značajan glavni efekat tretmana vortioksetinom (F=38,240, p<,001) i vrste antipsihotika (F=17,590, p<,001) na depresivne simptome u trećem merenju. Pritom je glavni efekat tretmana vortioksetinom (η2=,263) nešto veći od glavnog efekta antipsihotika (η2=,247). Interakcija tremana i vrste antipsihotika je takođe statistički značajan (F=6,381, p<,01) sa niskim efektom (η2=,107). Tretman vortioksetinom ima značajan efekat na nivou fizičke anhedonije kod ispitanika. Efekat antipsihotika, iako slabiji od efekta tretmana vortioksetinom takođe je umereno jak, a prema aritmetičkim sredinama vidimo da najmanji nivo fizičke anhedonije pokazuju ispitanici na olanzapinu (M=38,5), a najviše ispitanici na risperidonu (M=51,1). Interakcija tremana je takođe statistički signifikantna, ali sa veoma blagim efektom (F=3,168, p<,05; η2=,061). Tretman vortioksetinom ima signifikantan efekat na nivo socijalne anhedonije kod ispitanika. Glavni efekat vrste antipsihotika je blag i prema aritmetičkim sredinama ukazuje da najmanje nivoe socijalne anhedonije pokazuju ispitanici na olanzapinu (M=23,4), a najviše ispitanici na risperidonu (M=30,3). Interakcija tremana i vrste antipsihotika je i ovde statistički značajna, sa blagim efektom (F=5,040, p<,01; η2=,091). Ispitanici koji uzimaju olanzapin imaju najveći porast u kvalitetu života u tretmanskoj grupi. Ispitanici koji su uzimali risperidon i aripiprazol imaju jednak rast u kvalitetu života ako su dodatno tretirani vortioksetinom. Zaključak. Postoji značajno pozitivna veza između korišćenja vortioksetina sa kognitivnim funkcionisanjem, značajno negativna veza između korišćenja vortioksetina i depresivnih simptoma te anhedonije, kao i značajno pozitivna veza između korišćenja vortioksetina i kvaliteta života obolelih od shizofrenije.

Introduction. Cognitive symptoms that is impairment of cognitive functions, are probably the most important and key symptoms of schizophrenia. Recovery of cognitive functions significantly contributes to the functional recovery of patients with schizophrenia, a phrase that today extends through psychiatry as a new criterion for treatment. No effective substance has been identified in the treatment of cognitive symptoms in patients with schizophrenia till today. Because vortioxetine has a beneficial effect on cognitive dysfunction in depression and independently of the antidepressant effect, and given the similar etiology of cognitive dysfunction in schizophrenia and depression, vortioxetine could also have an effect on cognitive dysfunction in schizophrenia. Aim. The aim of this study was to examine the association between vortioxetine use and cognitive efficacy in patients with schizophrenia, to examine the association between vortioxetine use and the presence of depressive symptoms, physical and social anhedonia in schizophrenia patients and to examine the relationship between vortioxetine use and quality of life (functional recovery) in patients with schizophrenia. Material and Method. The study included 120 patients with schizophrenia in remission who meet inclusion criteria. They randomly divided into two groups (test and control). Each group was divided into three subgroups. A test group of 60 patients on new generation antipsychotic monotherapy: 20 patients on olanzapine, 20 patients on risperidone and 20 patients on aripiprazole, received the antidepressant vortioxetine. A control group of 60 patients (who were also on new generation antipsychotic monotherapy: 20 patients on olanzapine 20 patients on risperidone and 20 patients on aripiprazole) did not receive the antidepressant vortioxetine. Vortioxetine was given at a dose of 10 mg (which could be reduced to 5 mg if necessary in case of poor tolerability). The study lasted 12 weeks, and patients were tested three times (at the beginning of the study, after two months and at the end of the study). Measurement scales were used (M.I.N.I., General Constructed Questionnaire, PANSS, CDSS, WHOQOL-BREF, Chapman for Social and Physical Anhedonia, Wechsler WMS-IV (Subtests of Visual Reproduction I and Logical Memory I)), MMSE and MoCa. From the statistical methods for data analysis of this prospective study, descriptive statistical methods (frequencies, percentage, arithmetic mean, standard deviations, minimum, maximum, Skewness / curvature, Kurtosis / flatness), general linear models, factor analysis of covariance, draft 2x3 plus covariance are used. Results. The study involved 58% of men and 42% of women with schizophrenia. The mean age of the disease was, M = 21.8 years (sd = 3.54). The combination of aripiprazole and vortioxetine was mostly associated with achieving higher results on logical memory, and the lowest results were achieved with the combination of olanzapine and vortioxetine compared to the control group. Subjects who use olanzapine and are exposed to treatment (vortioxetine) achieved the highest results on the visual reproduction test, while subjects who use apriprazole achieve higher results on this test, without vortioxetine. The greatest difference in the results achieved between the treatment and control groups is found in subjects using risperidone. There is statistically significant main effects of vortioxetine treatment (F = 38,240, p <.001) and antipsychotic types (F = 17.590, p <.001) on depressive symptoms in the third measurement. The main effect of treatment with vortioxetine (η2 = .263) is slightly greater than the main effect of antipsychotics (η2 = .247). The interaction of treman and antipsychotic types is also statistically significant (F = 6,381, p <, 01) with low effect (η2 =, 107). Vortioxetine treatment has a significant effect on the level of physical anhedonia in the subjects. The effect of antipsychotics, although weaker than the effect of treatment with vortioxetine, is also moderately strong, and according to arithmetic means we see that the lowest level of physical anhedonia is shown by subjects on olanzapine (M = 38.5), and most on risperidone (M = 51.1). The treatment interaction was also statistically significant, but with a very mild effect (F = 3,168, p <, 05; η2 =, 061). Vortioxetine treatment has a significant effect on the level of social anhedonia in the subjects. The main effect of antipsychotics is mild and according to arithmetic means indicates that the lowest levels of social anhedonia are shown by subjects on olanzapine (M = 23.4), and the highest by subjects on risperidone (M = 30.3). The interaction between the treatment and the type of antipsychotics is statistically significant here as well, with a mild effect (F = 5,040, p <, 01; η2 =, 091). Subjects taking olanzapine had the largest increase in quality of life in the treatment group. Subjects who took risperidone and aripiprazole had an equal increase in quality of life if they were additionally treated with vortioxetine. Conclusion. There is significantly positive relationship between the use of vortioxetine and cognitive functioning, the significantly negative relationship between the use of vortioxetine and depressive symptoms and anhedonia, as well as the significantly positive relationship between vortioxetine use and the quality of life of people with schizophrenia.