Teorijski I normativni okvir zaštite kritične infrastrukture u Crnoj Gori

Abstract

Svjesna činjenice da efikasan sistem zaštite kritičnih infrastruktura stvara preduslove za normalno i nesmetano funkcionisanje šireg društvenog sistema, Crna Gora poslednjih godina ulaže značajne napore, kako u pogledu normativnog definisanja tog sektora, tako i na planu iznalaženja optimalnih mehanizama zaštite nacionalne kritične infrastrukture. Ove napore ne treba shvatiti isključivo kao reagovanje na savremene trendove u ovoj oblasti, već i kao nužnost, odnosno obavezu usklađivanja nacionalnog zakonodavstva i prakse sa pravnim tekovinama Evropske unije (Acquis communautaire) u procesu priključivanja Crne Gore EU. Sve to predstavlja i diskontinuitet sa ranijim stanjem u kome je nacionalna kritična infrastruktura posmatrana isključivo iz ugla oružanih snaga i potreba sistema odbrane države. U aktuelnim okolnostima, posebno se osjetljivim smatra spektar vitalnih sektora koje obuhvata kritična infrastruktura i čiji djelimičan ili potpun prekid rada može narušiti normalno funkcionisanje određenog sistema i ugroziti nacionalnu bezbjednost. S druge strane, od kritične infrastrukture Crne Gore očekuje se da pruža osnovne usluge koje podržavaju razvoj crnogorskog društva i održavaju način na koji život u njemu funkcioniše. U vezi sa tim, kao jedan od prvih zadataka se nameće definisanje sektora infrastrukture koji su od vitalnog značaja i kao takvi predstavljaju kritičnu infrastrukturu. Bezbjednost sistema kritične infrastrukture i njihovih funkcija nije značajna samo za državne institucije, budući da se bezbjednosne dileme u pogledu zaštite kritične infrastrukture mogu pojaviti u i privatnom sektoru koji se pojavljuje kao partner u izvršavanju misija i zadataka u toj oblasti. U vezi sa tim, ilustrativni su primjeri pojedinih država u kojima se resursi kritične infrastrukture, s obzirom na njihove specifičnosti i razmjere štetnih posledica potencijalnih napada i ugrožavanja, u današnjem vremenu štitite primjenom integrisanog modela korporativne bezbjednosti, pri čemu se neke funkcije povjeravaju specijalizovanim provajderima usluga privatnog obezbjeđenja. Ovako zamišljeni integrisani model zaštite u objektima i sistemima kritične infrastrukture bi, nakon izdvajanja funkcija koje obavljaju pripadnici privatnih kompanija za obezbjeđenje angažovani po principu outsourcing-a, mogao obuhvatiti veliki broj aktivnosti i djelatnosti u cilju adekvatne zaštite kritične infrastrukture. Predmetni model je važan za Crnu Goru, jer delegitimiše tradicionalno shvatanje prema kojem samo država ima monopol nad poslovima bezbjednosti, dok privatne bezbjednosne kompanije, zbog svoje profitno orijentisane prirode, nijesu pogodne za partnera javnom bezbjednosnom sektoru. U vezi sa tim, treba imati u vidu da u pojedinim visokorazvijenim državama privatni sektor ima potpuni partnerski odnos sa javnim sektorom, ne samo u zaštiti kritične infrastrukture, već i u prevenciji kriminala, borbe protiv terorizma i slično.