Uticaj agroekoloških i zemljišnih uslova Podunavlja i Posavine na morfološke i proizvodne osobine korasan pšenice i mogućnost introdukcije u Libiji

Abstract

Proučavan je uticaj agroekoloških i zemljišnih uslova Podunavlja i Posavine na morfološke i proizvodne osobine korasan pšenice (populacija belog osja) i mogućnost introdukcije u Libiji. Ispitivanja su izvedena u dve godine (2015. i 2016). Poljski ogledi su izvedeni po metodi slučajnog blok sistema na dva tipa zemljišta (černozem i ritska crnica) i u dve, meteorološki različite godine. Uz povećane količine NPK mineralnih hraniva, korišćene u dopunskoj ishrani biljaka, proučena su variranja morfoloških i produktivnih osobina, odnosno komponenti prinosa zrna. Pre postavljanja ogleda urađene su laboratorijske analize agrohemijskih i fizičkih osobina zemljišta, a u periodu od setve do žetve korasan pšenice, proučeni su meteorološki podaci koji imaju najveći uticaj na rastenje i razviće ove biljne vrste. Merenja pokazatelja morfoloških osobina urađena su neposredno na uzorcima, a pokazatelji produktivnosti i žetveni indeks posle prosušivanja glavnog i sporednih proizvoda. U laboratoriji za farmakognoziju određeni su količina skroba, ukupnih proteina, celuloza, ukupnih lipida, mineralnih soli, količina vode u suvoj supstanci i izračunate su vrednosti BEM. Dobijeni rezultati pokazali su da se korasan pšenica može uspešno introdukovati u poljoprivredna područja Podunavlja i Posavine, iako su proučavani tretmani, nekontrolisani (agroekološki i zemljišni uslovi) i kontrolisani (NPK hraniva) ispoljili statistički značajna variranja morfoloških i produktivnih osobina ovog pravog žita. U celini, na morfološke i produktivne osobine, kao i na komponente prinosa, najveći uticaj ispoljila je dopunska ishrana biljaka što pokazuje dobar genetički potencijal proučavane populacije, kao sorte podesne za gajenje, ali i za dalji oplemenjivački rad. U interakciji sa zemljišnim i vremenskim uslovima potvrđene su dobre proizvodne osobine korasan pšenice koju bi u Srbiji trebalo uvrstiti u redovnu komercijalnu proizvodnju.

Najveći uticaj dopunske ishrane biljaka ispoljen je u procentualnom učešću BEM, gde su zrna korasan pšenice u kontroli imala dvostruko manje ovih jedinjenja. Analiza ukupnih količina polifenola i antioksidativne vrednosti zrna korasan pšenice pokazala je da je njeno zrno veće upotrebne vrednosti u poređenju sa zrnima drugih vrsta roda Triticum. Primenom EPIC modela (Erosion Productivity Impact Calculator) procenjena je mogućnost introdukcije ove vrste u tri najvažnija poljoprivredna područja Libije. Izborom najpodesnije tehnologije proizvodnje korasan pšenica mogla bi se gajiti u ovim područjima kao ozimi ili fakultativno-ozimi usev. Uvođenjem ove vrste u ratarsku proizvodnju farmeri bi, dobijanjem zrna povećane nutritivne vrednosti, smanjili ulaganja u gajenju korasan pšenice koja u svetu postaje sve značajnija sirovina za proizvodnju funkcionalne hrane.