Razvoj i primena metoda heurističke optimizacije mašinskih konstrukcija

Abstract

U ovom radu izvršeno je definisanje pojma optimizacije, njen istorijski razvoj i matematička formulacija, sa akcentom na heurističku optimizaciju. Predstavljene su grupe metoda matematičke optimizacije, a heurističke metode su detaljnije opisane. Predstavljene su prednosti metoda GA, PSO, TLBO, koje su odabrane kao reprezentativne heurističke metode. Razvijene su modifikacije, hibridna metoda i nova heuristička optimizaciona metoda. Na osnovu metode GA, njegovim modifikovanjem, dobijena je metoda iGA. Modifikacija rTLBO razvijena je na osnovu originalnog TLBO algoritma. Razvijeni su novi pristupi hibridizacije heurističkih metoda, a „redna“ hibridizacija primenjena je za razvoj hGPT algoritma. Ovaj hibridni algoritam koristi iGA, PSO i TLBO algoritme. Na osnovu heurističke pojave, razvijena je originalna optimizaciona metoda nazvana DINDI. Metoda je izvedena na osnovu eksperimentalnih ispitivanja i praćenja deteta u toku igre (dečak Dindi). Razvijen je originalni optimizacioni softver, a u softver su implementirane razvijene heurističke metode. Softver je samostalan i omogućava opštost u pogledu optimizacije. Moguće je optimizovati bilo koji problem matematički formulisan ovim softverom. On omogućuje korisniku sve potrebne aktivnosti u fazama predprocesiranja, procesiranja i postprocesiranja. Razvijene metode testirane su prema preporukama iz literature i na načine kojima je moguće potvrditi njihove kvalitete. Za testiranja su korišćene test funkcije bez ograničenja, sa ograničenjima i inženjerske test funkcije. Prema preporukama iz literature, izvršeno je poređenje razvijenih metoda, sa atraktivnim metodama iz literature. Razvijena optimizaciona metoda (DINDI) primenjena je za rešavanje praktičnih problema mašinskog konstruisanja. Za problem optimizacije reduktora, razvijen je odgovarajući oblik univerzalnog matematičkog modela i sprovedena je optimizacija za konkretne primere reduktora. Za analizirane primere postižu se značajno bolje karakteristike reduktora primenom optimizacionog procesa. Za problem kontakta elemenata cikloreduktora razvijen je novi pristup i originalni matematički model. Ovaj pristup omogućava određivanje rastojanja između elemenata cikloreduktora, što je značajno, ne samo sa aspekta optimizacije, nego i sa aspekta razvoja alternativnih prenosnika snage. Konkretnim primerima je potvrđen kvalitet razvijenih matematičkih modela. Na osnovu obimnih ispitivanja i analiza, izvedeni su zaključci i predstavljene smernice i potencijalni pravci daljih istraživanja.

This dissertation defines the term optimization, gives its historical development and mathematical formulation, with an accent on heuristic optimization. The mathematical optimization method group is presented, and heuristic methods are described in detail. As representative heuristic methods the advantages of GA, PSO, TLBO methods are shown. Modifications, a hybrid method and a new heuristic optimization method were developed. Based on GA, through its modification, the iGA method was created. The rTLBO modification was developed based on the original TLBO method. New approaches to hybridization of heuristic methods were developed, and “inline” hybridization was used to develop the hGPT algorithm. This hybrid uses iGA, PSO, and TLBO algorithms. Based on heuristic occurrences, an original optimization method was developed named DINDI. The method was developed based on experimental research and monitoring a child playing (a boy named Dindi). An original optimization software was developed which implements the developed heuristic methods. The software is a standalone program and allows for general use in terms of optimization. It is possible to optimize any mathematically formulated problem using this software. The software allows the user to access and use all necessary activities in the phases of preprocessing, processing and post processing. The developed methods of testing are compliant to guidelines from literature and to the methods of confirming their qualities. Unconstrained, constrained, and engineering test functions were used for testing. According to suggestions from literature, a comparison of developed methods with current methods from literature was conducted. The developed optimization method (DINDI) was used for solving practical problems in mechanical constructions. For the problem of gear train optimization a form of universal mathematical model was developed and the optimization for specific examples of gear trains was conducted. For the analyzed examples significant improvements of gear train characteristics are achieved through the optimization process. For the clearances problem of cyclodrive a new approach and original mathematical model were created. This approach allows for determining the distance between elements of a cycloid drive, which is notable, not only from an optimization aspect, but for development of alternative transmissions as well. Using specific examples the quality of the mathematical models was confirmed. Based on a vast amount of testing analyses, conclusions were made and presented with the addition of potential further directions of research.